belovend onderzoek is, zijn verdere studies noodzakelijk om de
waarde ervan bij het opsporen van cardiotoxiciteit te evalue-
ren bij patiënten die kanker hebben overleefd.
techniek, waarmee cardiorespiratoire problemen kunnen wor-
den opgespoord die niet kunnen worden aangetoond met stu-
dies in rust. Ook hier is verder onderzoek vereist om de plaats
ervan bij het opsporen van late cardiotoxiciteit te evalueren
(14, 15).
richtlijnen voor een cardiale follow-up op lange termijn bij pa-
tiënten die kanker hebben overleefd. Zo heeft de COG een
schema voor follow-up opgesteld volgens de leeftijd, de antra-
cyclinedosis en/of de stralingsdosis (16) (Tabel).
complicaties
en er zijn al meerdere preventieve maatregelen uitgetest.
nen en kinderen wordt de maximale cumulatieve dosis van
antracyclines beperkt (17). Er is echter geen dosis bekend
waaronder er geen cardiotoxiciteit en vooral dan geen chroni-
sche myocarddisfunctie optreedt bij kinderen.
van antracyclines
bolus van antracyclines met betrekking tot cardiale toxiciteit. Bij
een continu infuus is de piekconcentratie lager, maar duurt de
blootstelling aan antracyclines langer. Bij een systematisch na-
zicht van de Cochrane Database naar de verschillende doses
die worden toegediend bij volwassenen, werd vastgesteld dat
een infuus van antracyclines van 6 uur of langer het risico op
klinische hartinsufficiëntie en subklinische beschadiging van het
hart verlaagt. In die studie kon echter niet worden aangetoond
dat een continu infuus bij kinderen veiliger is dan een bolus-
injectie gezien het beperkte aantal pediatrische patiënten dat
aan de studie deelnam. De wijze van toediening moet
aanbevelingen kunnen worden geformuleerd (18).
vormen van antracyclines
preklinische en klinische studies minder cardiotoxisch gebleken,
maar er zijn geen studies uitgevoerd bij kinderen (19).
toxiciteit van doxorubicine te verminderen met behoud van
zijn antitumorale werkzaamheid, maar er zijn meer gegevens bij
kinderen nodig om richtlijnen op te stellen en om liposomale
antracyclines veilig te kunnen gebruiken.
cyclines kunnen strategieën worden ontwikkeld om de cardio-
toxiciteit te voorkomen of te verminderen zonder afbreuk te
doen aan de werkzaamheid. Er worden meerdere mogelijk
hartbeschermende stoffen onderzocht, waaronder dexra-
zoxaan. Bij een meta-analyse van de Cochrane Database werd
aangetoond dat dexrazoxaan de toxiciteit van antracyclines bij
volwassenen significant vermindert, maar er zijn onvoldoende
gegevens gekend bij kinderen om richtlijnen te formuleren
(20). De richtlijnen die in 2008 werden gepubliceerd door de
American Society of Clinical Oncology (ASCO), raden evenmin
dexrazoxaan aan in de pediatrie (21). Er zou immers een hoog
risico zijn voor het ontstaan van een nieuwe kanker (acute
myeloïde leukemie en myelodysplasie) bij kinderen die dexra-
zoxaan krijgen. Er zou ook een hoger risico zijn op ernstige
beenmergaplasie en ernstige infecties. Dexrazoxaan mag dan
ook niet worden gebruikt in die leeftijdsgroepen.
van de behandeling, gebruik van een deeltjesversneller, verde-
ling van de stralingsdoses via anterieure en posterieure velden,
en uitblokking onder de carina bij dosissen boven 30 Gray (Gy)
is het risico op cardiale nevenwerkingen veel kleiner geworden,
maar niet volledig verdwenen (22).
die de groei van het hart versnellen, zoals het gebruik van
groeihormonen, en factoren die de hemodynamische behoef-
ten verhogen zoals zwangerschap, bevalling, intense inspanning,
of algemene anesthesie. Anderzijds kunnen ook aandoeningen
zoals arteriële hypertensie, infecties of het optreden van nier-
insufficiëntie jaren na een behandeling met antracyclines hart-
symptomen uitlokken.