van de werkzame molecule, worden
geëvalueerd. Het verschil stemt dus over-
een met de evolutiviteit van de ziekte ge-
durende deze periode. Het verschil tus-
sen de placebocurve en de studiegroep
die meteen de werkzame molecule heeft
gekregen, toont het voordeel van deze
molecule aan. Dit wordt ook wel het ef-
fect van de `wijziging of modulatie van
het ziekteverloop' genoemd (disease-
modifying effect).
modifying effect of de `wijziging van het
ziekteverloop' bij de ziekte van Parkin-
son vooral gebruikt om de evolutiviteit
ervan die duidelijk verschilt van patiënt
tot patiënt weer te geven en om mid-
delen te zoeken om deze evolutiviteit te
vertragen of te moduleren. De MAOI-B
selegiline voldeed niet aan de criteria
voor het disease-modifying effect, omdat
in de welbekende studie Datatop de re-
sponscurve van selegiline van het symp-
tomatische type is. Ze loopt met andere
woorden evenwijdig met de placebo-
responscurve; er werd echter geen
delayed start-studie uitgevoerd (2).
De resultaten van de recenter uitgevoerde
PROUD-studie, een studie van het type
`delayed start' (3), naar de dopamineago-
nist pramipexol in een dosis van 1,5mg/
dag, zijn nog niet volledig. Tot op van-
daag kon enkel in de studies TEMPO, en
recenter in ADAGIO (TEMPO), naar rasa-
giline, een andere MAO-B-remmer, een
significant wijzigend effect op de ziekte-
evolutie van Parkinson aangetoond wor-
den, toch met een dosis van 1mg/dag.
heel interessant zijn!
interessante resultaten gepubliceerd van
de post-hoc analyse van de ADAGIO-
studie. Tot op vandaag wordt algemeen
aangenomen dat het dopaminerge neu-
ronenverlies in de substantia nigra bij nor-
draagt. Bij de ziekte van Parkinson wordt
daarentegen een versnelling van dit verlies
vastgesteld met 45% per decennium, wat
overeenkomt met ongeveer 5,8% per jaar.
Dit verlies verloopt ook sneller bij vroeg
beginnende ziekte van Parkinson.
Het celverlies kan tevens worden geschat
aan de hand van de totale score op de
UPDRS, waarvan is geweten dat ze bij
parkinsonpatiënten met ongeveer 8 tot 12
punten per jaar stijgt. Oudere parkinson-
patiënten evolueren slechts 3 tot 5 punten
per jaar. In de studie ADAGIO bedroeg de
gemiddelde evolutie 6 punten per jaar,
maar uit een meer nauwkeurige studie
konden sterk verschillende waarden wor-
den afgeleid door de patiënten van deze
studie te stratificeren in functie van hun
evolutie. Het kwartiel `minst goede res-
ponders' steeg met 25 punten over de
studieperiode. Dit betekent ongeveer 9
punten per jaar. Het kwartiel `beste re-
sponders' steeg slechts 14 punten, wat
overeenkomt met 4 punten per jaar. Het is
vrij verbazend om vast te stellen dat de
gemiddelde leeftijd hoger is in het
kwartiel `minst goede responders' met
64,5 jaar, tegenover gemiddeld 60 jaar in
het kwartiel van de `beste responders'.
De hypothese dat de minst goede res-
ponders zouden overeenstemmen met
een atypische vorm van de ziekte van
Parkinson, werd tot op vandaag niet be-
vestigd. Verder is geopperd dat de zoge-
naamde SWEDDS-patiënten (Scan with-
out evidence of dopaminergic deficit)
zich zouden bevinden in het kwartiel
van de beste responders, zonder dat dit
ondertussen is bevestigd. Wat wel beves-
tigd werd, is de snellere stijging van de
UPDRS-score in geval van beven in rust,
meer nog, een verdubbeling van deze
achteruitgang in geval van symptomen
die meteen werden gekenmerkt door
posturale instabiliteit en loopproblemen.
subschaal van de UPDRS
tivities of Daily Living) de gevoeligste is om
de achteruitgang van de patiënt te meten,
in die zin dat nog steeds in de ADAGIO-
studie het gedeelte `Mentale Functies'
van de UPDRS-schaal slechts zeer weinig
evolueert gedurende de studieperiode. Het
gedeelte `Motorische Score' heeft de
neiging om te verbeteren (wellicht door
het symptomatische effect van de behan-
deling), maar het ADL-onderdeel gaat
traag achteruit en loopt dus het vaakst pa-
rallel met de ziekte-evolutie. In de toekomst
zou dus deel II of de ADL-subschaal van
de UPDRS (functionele toestand) moeten
worden gebruikt om een beter idee te krij-
gen van de evolutiviteit van de aandoe-
ning. Dit bevestigt de vrij recente publi-
catie van Harrison et al. (6).
het begin?
line duurt doorgaans ongeveer 46 maan-
den, wat ongeveer overeenstemt met de
lengte van onmiddellijke monotherapie
met een dopamineagonist. Er is dus geen
significant verschil tussen deze twee
soorten behandeling op dat vlak. Dit
geldt ook op het vlak van tolerantie en
veiligheid bij gebruik, zoals is aan-
getoond in de studie ACTOR. Hierin
werden over 15 weken de bijwerkingen
vergeleken van patiënten in een begin-
nend stadium die 1mg rasagiline/dag
(n = 53) namen, met die van patiënten
die pramipexol met geleidelijke titratie
tot 1,5mg/dag namen (n = 56) (7).
1.
de Parkinson: la fin d'un mythe? Neurone
2010;15(10):336-40.
Deprenyl on the progression of disability in early
Parkinson's disease. N Engl J Med 1993;328:176-83.
delayed-start study of pramipexole in Parkinson's
disease:the
delayed-start trialof rasagiline in Parkinson's Disease. N
Engl J Med 2009;361:1268-78.
trial results. Lancet Neurology 2011;10(5):415-23.
activity of daily living score as a marker of Parkinson's
disease progression. Mov Disord 2009;24(2):224-30.
on safety and tolerability of rasagiline versus pramipexole
in the treatment of early Parkinson's disease:the ACTOR
study. Poster 2467 au Congrès EFNS, Budapest, 2011.