1. Black DM, Delmas PD, Eastell R, et al. N Engl J Med 2007;356(18):
3. Black DM, Reid IR, Cauley JA, et al. ASBMR 2013. Poster SA0389.
postmenopauzale osteoporose tot negen jaar bevestigen het
aanhoudend gunstig effect op het botmetabolisme van het bis-
fosfonaat Aclasta
risicoprofiel van de patiėnt zo nodig de behandeling langdurig
te blijven gebruiken. Een `drug holiday' kan ook een optie zijn.
over lange termijn zijn uitermate schaars. Een
duidelijke eigenschap van bisfosfonaten is dat
ze eens toegediend, lang in het bot actief blijven.
Dit roept enerzijds vragen op over mogelijk aan-
houdende efficiėntie, ook wanneer ze niet toe-
gediend worden. Anderzijds doet dit ook vragen
rijzen omtrent veiligheid. Bisfosfonaten zijn nu al
ongeveer vijftien jaar op de markt. Er wordt nu
aangenomen dat er argumenten zijn dat de frac-
tuurreductie behouden blijft bij langdurige toe-
diening van deze therapeutische klasse, en dat
de incidentie van fracturen niet stijgt naargelang
de duur van de behandeling.
drukking van de resorptie het reparatiemecha-
nisme van bot kunnen beperken en kwaliteits-
veranderingen in het bot teweegbrengen. Hierbij
past dus een mogelijk pathogenetisch mecha-
nisme dat aanleiding kan geven tot bv. atypische
fracturen en osteonecrose van de kaak. Beide
bijwerkingen blijven bij epidemiologisch nazicht
erg zeldzaam in de dosissen die voor osteo-
porose gebruikt worden. Die bijwerkingen
zijn daarom moeilijk met prospectieve gecon-
troleerde stu dies op te sporen, waardoor het
moeilijk is om een precies beeld van de inciden-
tie te krijgen en een oorzakelijk verband vast te
geval veel zeldzamer dan het bewezen gunstige
effect tegen heupfracturen.
De recente aandacht voor atypische fracturen is
er gekomen omdat er een associatie zou bestaan
met de duur van de therapie. Bij het vermoeden
van deze diagnose wordt de behandeling het best
stopgezet. Een heelkundige aanpak, met zo no-
dig een profylactische intramedullaire fixatie van
onvolledige atypische femorale fracturen is soms
aangewezen.
neemt het aantal deelnemers over de jaren af,
waardoor het moeilijk wordt om nog significante
invloeden op fractuureindpunten aan te tonen. Uit
dergelijke studies blijkt wel dat doorgeven van
het geneesmiddel tot behoud van de gewonnen
botmineraaldichtheid leidt en dat stoppen re-
sulteert in een traag progressieve daling van de
botmineraaldichtheid. Daarbij is het effect van
risedronaat, hoewel er geen rechtstreeks verge-
lijkend grootschalig onderzoek bestaat, wat sneller
uitgewerkt dan dat van alendronaat, dat op zich
ook weer sneller is uitgewerkt dan zoledronaat.
Dit weerspiegelt zich eveneens in de markers van
botresorptie en botformatie.
zelfde advies over langdurig gebruik van bisfosfo-
naten: het is een individuele beslissing op basis
van het absolute fractuurrisico. Klassieke aanbe-
velingen stellen drie tot vijf jaar behandelen voor,
omdat de grote, placebogecontroleerde klinische
studies die looptijd hadden, wat echter niet wil
zeggen dat de behandeling nadien moet gestopt
worden.
De inschatting van het absolute fractuurrisico om
langer te behandelen is nog wat nattevingerwerk.
Sommigen gebruiken hiervoor het FRAX-model.
Anderen vinden dit te omslachtig. De belang-
rijkste risicofactoren zijn hoe dan ook leeftijd,
gewicht, doorgemaakte fracturen en cortison-
gebruik. Het voordeel van de FRAX is dat het een
gemiddelde populatie fractuurkans oplevert. Dit
vidueel niveau behoeft. Die interpretatie is moei-
lijk voor personen met weinig ervaring. Tot nu toe
zijn er geen adviezen in Belgiė over afkappunten
voor behandeling of verlenging van behandeling.
sultaten van de HORIZON-PFT-studie hebben
betrekking op slechts 190 patiėnten. Dit is een
kleine restgroep, onder meer omdat enkel actieve
studiearmen geherrandomiseerd werden, omdat
niet alle onderzoekssites nog participeerden in
de studie en vanwege de drop-out in een oude
populatie. Een dergelijke studie is in het bijzonder
nuttig om de veiligheid van de therapie verder te
documenteren op lange termijn. Op dat gebied
waren er dus geen problemen en geen verschil-
len tussen de actieve en placeboarm.
Wat doeltreffendheid betreft, zijn de gegevens
over botmineraaldichtheid en botmarkers goed
interpreteerbaar. Blijven behandelen geeft het
ontstaan aan een plateau voor de botmineraal-
dichtheid. In de placebogroep daalt die traag, waar-
door er nog geen significant verschil is na drie
jaar. Dat geldt grosso modo ook voor de botmar-
kers. De fractuurincidentie in beide groepen is niet
significant verschillend, doch hierover kan gezien
het kleine aantal incidenten geen wetenschap-
pelijk onderbouwde uitspraak gedaan worden
beslissingen om al dan niet verder te behandelen.
Het is belangrijk om na een vijftal jaar een nieu-
we evaluatie uit te voeren en op dat moment te
weten dat verder correct behandelen aan te raden
is of voldoende veilig kan verlopen. De beslissing
hangt dan af van het fractuurrisico bij de patiėnt.
In functie van het patiėntprofiel kan de behande-
ling gestopt, tijdelijk onderbroken of voortgezet
worden. Tijdelijk onderbreken, met opvolging van
bv. botmineraaldichtheid kan een optie zijn in goed
gecontroleerde omstandigheden. De nieuwe zole-
dronaatgegevens reactualiseren het onderwerp
van de discussie over de voor- en nadelen van
een bisfosfonaat `drug holiday'.
vrouwen met post-menopauzale osteoporose een jaarlijkse
behandeling met een intraveneus infuus met Aclasta
trische wervelfractuur in de groep met Aclasta
kans op heupfracturen daalde eveneens significant met 41
procent en de kans voor alle niet-vertebrale fracturen daalde
met 25 procent. Het gebruik van Aclasta
dichtheid en markers van het botmetabolisme (1).
wen die al drie jaar met Aclasta
jaar met Aclasta
van de femurhals. Die bleef constant in de groep met Aclasta
van 1,04%), hoewel ze boven de aanvangswaarden bleef. Er
was nog een significant effect (49 procent risicoreductie) op
de kans op nieuwe morfometrische wervelfracturen ten gunste
van Aclasta
congres voorgestelde resultaten hebben betrekking op een
tweede extensiefase van drie jaar (3). De patiėnten die in de
vorige fases al zes jaar actief met Aclasta
populatie bij aanvang. Het primaire eindpunt van de studie
was het verschil in de verandering van de botmineraaldicht-
heid van de totale heup tussen de twee groepen.
dichtheid in de placebogroep dan in de Aclasta
de Aclasta
globaal weinig fracturen voor, verschillen waren niet signifi-
cant (Figuur 2).
osteonecrose van de kaak voor. Atypische fracturen en nier-
functieproblemen bleven eveneens geheel achterwege. Er was
ook geen hogere kans op atriumfibrilleren in de groep met
Aclasta
Aclasta
ercentage verandering (%)