Santé in 2009 nog omschreef
als `la maltraitance ordinaire'
een geniepige en besmettelijke kwaal die
de geriatriediensten binnensluipt. Een
opeenstapeling van kleine slordigheden
en onachtzaamheden die zorgverleners
dagelijks begaan. Het zijn de kinderlijke
bewoordingen, het cellofaan dat de bedle-
gerige parkinsonpatiënt zelf moet zien te
verwijderen van zijn plateau met eten, de
botte replieken van zorgverleners die niet
op tegenspraak gesteld zijn. Of nog: de
verpleegster die haar patiënten wel héél
`energiek' aanpakt tijdens het wassen ("Of
dacht u dat u hier de enige patiënt was?"),
soms op het ruwe en onterende af.
Dergelijke ervaringen zijn onaangenaam
voor iedere patiënt, of die nu 7 of 77 is. En
dus per definitie ook voor oudere patiën-
ten. Ze vergroten zo mogelijk nog de emo-
tionele impact die een ziekenhuisopname
sowieso al met zich meebrengt. De Koning
Boudewijnstichting (KBS) wil daarom dat
zorgverleners, ongeacht hun functie of
rang, een groter inlevingsvermogen aan
de dag leggen tegenover ouderen in het
ziekenhuis. Of anders gesteld: zieken-
huizen moeten `senior friendly' worden.
besteden aan bejaarden, moeten de interne
procedures worden aangepakt. Daarnaast
moet men investeren in specifieke uitrusting.
lingscultuur uitbouwen, een klimaat waarin
een andere mentaliteit kan gedijen.
Om die verandering zo snel mogelijk tot
stand te brengen, lanceert de KBS een pro-
jectoproep aan de Belgische ziekenhuizen.
De geselecteerde projecten worden op
euro aan subsidies maar krijgen ook metho-
dologische ondersteuning via `coaches'.
Prof. Stéphane Adam van de ULg en prof.
Jean-Michel Longneaux van de Universiteit
Namen zijn twee van die coaches. Via in-
tervisies zullen de geselecteerde ziekenhui-
zen hun ideeën en verwezenlijkingen met
elkaar kunnen uitwisselen. De kandidaturen
moeten tegen midden oktober binnen zijn.
Snel reageren is dus de boodschap. Maar
`Zilverzachte ziekenhuizen' is een initiatief
dat meer aandacht verdient en geregeld
opnieuw in de verf moet worden gezet los
van de kortlopende acties van de KBS.
delijke mentaliteit is dat de vooroordelen
rond ouderen aan banden worden gelegd",
aldus Stéphane Adam, hoofd van de afde-
ling ouderenpsychologie van de ULg. Het
gaat dan vooral om de heersende nega-
tieve vooroordelen die de houding van de
mensen en zelfs de zorgverleners sturen.
Ouderdom staat voor hen nog altijd gelijk
aan verlies, verval en achteruitgang, en
wordt zelden gekoppeld aan wijsheid of
ervaring. "Er is medisch gezien geen en-
tie bij oudere dames niet zou kunnen. Als
een patiënte op dertigjarige leeftijd een
borstamputatie ondergaat, raden artsen
in 90% van de gevallen een borstrecon-
structie aan. Op 59-jarige leeftijd valt dit
percentage terug op ongeveer 65%."
fysieke en mentale gezondheid van ou-
deren om dergelijke negatieve vooroordelen
te voeden. Stéphane Adam haalt het voor-
beeld aan van twee groepen senioren die
plaatsnemen in een rijsimulator. "Aan de
eerste groep verklaren de onderzoekers
dat ze de hersenmechanismen nader wil-
len analyseren. De andere groep krijgt te
horen dat de test wordt uitgevoerd omdat
65-plussers zogezegd meer kans maken om
betrokken te raken bij een ongeval. Het re-
sultaat is dat de tweede groep meer fouten
maakt tijdens de simulatie." In rvt's is trou-
wens vastgesteld dat overdreven pamperen
de bewoners sneller bedlegerig maakt en
hun gezondheid negatief beïnvloedt.
delijke programma's in het buitenland (zie
kader). "Elk programma heeft bepaalde
kenmerken en prioriteiten die als inspiratie
kunnen dienen. Het St. Elisabeth Zieken-
huis Tilburg (Nederland) voert trouwens
een experiment uit dat in het verlengde
ligt van onze eigen visie", zo verklaart de
KBS. Professor zorgethiek Frans Vosman
lanceerde het actieonderzoek in 2009, dat
door een groot bord `Lief Ziekenhuis' bij de
ingang in de schijnwerpers wordt gezet. "In
het begin vonden de artsen het maar niets.
Lofbetuigingen als ultramodern, efficiënt
en ernstig kunnen best. Maar we willen ons
toch niet als `lief' profileren?" Na enige tijd
is de term toch ingeburgerd geraakt.
huizen een aantal tips mee. Eerst en vooral:
vorm leergemeenschappen met artsen en
zorgverleners. Vervolgens: vertrouw niet uit-
sluitend op de kennis van artsen en de kunde
van personeelsleden. Ook informatie en
de ervaring van naasten kan belangrijk zijn.
Het ziekenhuis doet er goed aan om zich te
omringen met `kritische vrienden' die met
de beste bedoelingen blootleggen op welke
vlakken de behandeling van ouderen niet
doordacht is. "Zo had de orthopedieafdeling
nieuwe, uiterst korte procedures ingevoerd
om prothesen te plaatsen, onder meer heup-
prothesen. Dat was natuurlijk aanlokkelijk
voor onder meer jonge kaderleden die enkele
dagen later al terug `op de been' wilden zijn.
Maar al snel moesten de referentiepersonen
dementie van het ziekenhuis erbij worden
gehaald: de oudere patiënten in de cursus
waren helemaal in de war geraakt. Voor hen
ging alles veel te snel." De tijdsbeleving van een
bejaarde is niet die van een jongere patiënt.
Voor ouderen lijkt alles voorbij te razen.
Is er voor hen nog een waardig onderkomen
te vinden in een ziekenhuis dat het credo
`time is money' heiligt?
gelanceerd. Ze moedigt ziekenhuizen aan om een humanere
zorgverlening toe te passen bij een wel uiterst fragiele
patiëntengroep: ouderen. Het komt erop aan een cultuur van
inleving te creëren en personeelsleden en therapeuten sterker
te wijzen op de specifieke kwetsbaarheid van deze patiënten.
andere) die een dynamiek op
gang wil brengen om extra
aandacht te besteden aan
een humanere zorgverlening
voor ouderen. De oproep richt
zich niet uitsluitend tot de
geriatrieafdelingen. Die kunnen
immers ook samen met andere
diensten een dossier indienen.
Opgelet: elk projectvoorstel moet
uitdrukkelijk door de directie van
de zorginstelling zijn goedgekeurd.
De KBS vraagt bovendien om de
dossiers uiterlijk tegen 14 oktober
in te vullen op
interessante initiatieven uit het
buitenland. De volgende websites
kunnen alvast als inspiratie dienen:
van ouderen om dergelijke negatieve vooroordelen te voeden.