background image
26
l
Neuron
·
Vol 18
·
Nr 1
·
2013
N1882N
e
en
andere
KijK
op
psychosen
...
De klassieke psychiatrie heeft zich sinds haar ontstaan opgesloten in een
uitgesproken externe visie op psychose. Beschrijving van de prodromale
verschijnselen, de symptomen, het klinische beeld: een psychiater kijkt meer dan
hij luistert, hij spoort op, bakent af en klasseert. François Tirtiaux wil een andere
kijk ontwikkelen en van binnenuit praten over psychotische personen, wat niet
gemakkelijk is. Hij wil het falen van de symbolische beschermlaag aantonen, de
overstimulatie van het reële en de oversymbolisatie door de taal, verschijnselen
die individueel moeten worden benaderd. Elke psychotische persoon is een
apart, uniek geval.
Inleiding
Praten over psychose vanuit het innerlijke is niet gemakkelijk. Gewoon omdat
een psychotische persoon zich bevindt in een verhouding tot de werkelijkheid,
het reële en de wereld, die niet de onze is. Voor ons, bewoners van de planeet
aarde, wordt onze verhouding tot het reële en de wereld altijd gefilterd door het
symbolische. Bij psychotische personen is de toegang tot die symbolische orde
verstoord. Het is dan ook moeilijk om ons met een psychotische persoon te iden-
tificeren op basis van gedeeltelijke herkenning, zoals we dat doen met anderen.
Het is niet zozeer het feit dat hij een andere taal spreekt, zijn eigen taal. Het
probleem is dat de sokkel waarop de taal bij hem is geïnstalleerd, zulke barsten
vertoont dat we niet op hetzelfde terrein zitten. Praten over psychose, de psycho-
tische ervaring van binnenuit is dan ook altijd een zware uitdaging.
De klassieke psychiatrie heeft zich sinds haar ontstaan opgesloten in een uit-
gesproken externe visie op psychose. Beschrijving van prodromale tekens,
symptomen, klinisch beeld, elementen uit de differentiële diagnose, evolutieve
aspecten... Een psychiater kijkt meer dan hij luistert, hij spoort op, isoleert,
onderscheidt, benoemt en klasseert.
·
Symptomen gerelateerd aan hyperstimulatie en zintuiglijke fenomenen:
auditieve, visuele, olfactorische hallucinaties...
·
Symptomen gerelateerd aan dissociatie, discordantie: het waarnemen van
zaken die er niet zijn, remmingen, blokkeringen, wartaal, digressie, affec-
tieve dissociatie...
·
Symptomen die wijzen op een verkeerd taalgebruik: neologismen,
maniërisme, symbolisme, morbide rationalisme, abstractionisme...
·
Zogenaamd negatieve symptomen, vervlakking, uitputting, apragma-
tisme...
·
Symptomen die verband houden met sociale terugtrekking, aanpassings-
problemen...
·
Wanen (megalomane wanen, achtervolgingswanen...)
Naargelang de ernst van een bepaalde component vormen deze symptomen
symptomatische gehelen: parafrenie, hebefrenie, chronische hallucinatoire
François Tirtiaux
Psychiater, psychotherapeut; Arts-directeur in
Club Antonin Artaud, Brussel
"In deze verrassende vervreemding,
gemaakt van veel kleine stukjes ver-
vreemding, is hij alleen. Alleen
zoals hij dat nooit is geweest. Zoals
niemand dat ooit is geweest (denkt
hij). Het is werkelijk bijzonder hoe
hij alleen is. Alleen zonder afzonde-
ring. Hij is niet meer beschermd
door het `wij', het onderonsje tussen
een mens en zijn lichaam. Hij is
echt alleen. Een banneling, ter
plaatse. In een afzondering, een iso-
lement dat een kluizenaar zich niet
kan voorstellen. De eenzaamheid
van deze zone in de marge is ner-
gens mee te vergelijken, ze is on-
rechtvaardig, een schandaal. Verge-
leken met haar is de afzondering
van een denker een paleis. Zelfs die
van een bedelaar is een nest, sme-
rig, armoedig, maar toch een nest.
Hier geen nest. Eenzaamheid zon-
der te genieten van het alleen-zijn."
Henri Michaux, Connaissance
par les gouffres
(Gallimard, 1967)