324 ANATOM‹ yetin oldu¤u taraftaki kaslarda felç görülür. Bunun d›fl›ndaki sinirlerin motor çekirdekleri, iki taraf›n (bilateral) korteksi ile ba¤lant›l› oldu¤u için, tek taraf›n korteksinin harabiyetinden pek fazla etkilenmezler. Alt motor nöronlardan sadece n. trochlearis'e ait olanlar çapraz yapar. Bu nedenle alt motor nöron seviyesindeki bir harabiyette n. trochlearis hariç, felç ayn› taraf kaslarda görülür. Yukar›da da belirtildi¤i gibi sadece n. trochlearis'in lifleri çapraz yapt›¤› için, karfl› taraf kaslar etkilenecektir. Kranial sinirlerin sensitif liflerinin sinir gövdeleri (ç›k›fl merkezi) beynin d›fl›nda bulunan bir ganglion (ggl. semilunare, ggl. geniculi ve ggl. superius ve inferius gibi) veya burun mukozas›, göz veya kulak gibi organlar›n içinde bulunur. Kranial sinirlerin ganglionlar›, spinal sinirlerin arka köklerindeki ggl. spinale'lerin benzeridir. Bu ganglionlardaki hücreler 1. nörondur. 1. nöronlar›n santral uzant›lar› beyne sokularak buradaki terminal çekirdekleri oluflturan hücrelerle (2. nöron) sinaps yaparlar. ‹kinci nöron aksonlar› orta hatt› çaprazl›yarak karfl› tarafa geçer, burada thalamus'un nuc. ventralis posteromedialis’indeki hücrelerle (3. nöron) sinaps yaparlar. Üçüncü nöronlar da beyin korteksinde (3., 1. ve 2. sahalar) sonlan›rlar. Her kranial sinir yukar›da izah edildi¤i gibi basit yap› ve seyire sahip de¤ildir. N. facialis, n. vagus ve n. glossopharyngeus gibi baz› sinirlerde visseromotor (visseral efferent-parasimpatik) lifler ve tad lifleri (spesifik afferent) bulunur. Bunlar› da s›ras› geldikçe izah edece¤iz. I. Nervus olfactorius Burun bofllu¤unda concha nasalis superior'un üst k›sm›, bunun üstünde kalan d›fl duvar, burun bofllu¤u tavan› ve burun bölmesinin üst k›sm›n› örten mukoza bölümüne, koku ile ilgili olmas› nedeniyle regio olfactoria denilir. Koku reseptörleri küçük sinir hücreleri olup, regio olfactoria'daki mukoza içinde bulunur. Bu hücrelerin, burun mukozas›n›n yüzeyine uzanan periferik, bir de derinine uzanan ince santral uzant›s› bulunur. Periferik uzant›lar- dan ç›kan k›sa tüycükler (cilia), burun mukozas›ndan burun bofllu¤una do¤ru uzan›rlar. Bu tüycükler, havada bulunan koku zerrelerine karfl› duyarl›d›r. ‹nce santral uzant›lar› nn. olfactorii'yi olufltururlar. Bu liflerin oluflturdu¤u demetler, os ethmoidale'deki deliklerden (foramina cribrosa) geçerek kafa iskeleti bofllu¤una girer ve bulbus olfactorius'da nöron de¤ifltirir. Bu sinirin lifleri myelinsiz olup, Schwann hücreleri ile kapl›d›r. Bulbus olfactorius: Fossa cranii anterior'da crista galli'nin her iki yan›nda ve os ethmoidale'nin lamina cribrosa's› üzerinde bulunan ovalimsi bir yap› olup, çok çeflitli sinir hücreleri içerir. Bunlar›n en büyü¤ü mitral hücrelerdir ve burun mukozas›ndan gelen sinir uzant›lar› ile sinaps yaparak glomerül olarak isimlendirilen yuvarlak yap›lar› oluflturur. Mitral hücreler ayr›ca daha küçük olan granüler ve tüylü hücrelerle de sinaps yapar. Ayr›ca bulbus olfactorius tractus olfactorius ve commissura anterior arac›l›¤› ile karfl› taraf›n bulbus olfactorius'u ile de ba¤lant› kurar. Tractus olfactorius: Bulbus olfactorius'un arka ucundan ç›kan dar bir flerit fleklindeki bu lif demeti, frontal lobun alt yüzündeki sulcus olfactorius içinde bulunur. ‹çerdi¤i lifler, bulbus olfactorius'daki mitral ve tüylü hücrelerin santral uzant›lar›d›r. Yine yukar›da da izah edildi¤i gibi commissura anterior'dan geçerek her iki taraf›n bulbus olfactorius'unu birbirine ba¤layan lifler de bulunur. (Genifl bilgi için bk. s. 320) Tractus olfactorius, substantia perforata anterior'a geldi¤inde, stria olfactoria lateralis ve medialis denilen kollar›na ayr›l›r. Stria olfactoria lateralis bafll›ca periamigdaloid ve prepiriform sahaya gider. Stria olfactoria medialis'deki lifler, commissura anterior'dan karfl› tarafa geçerek, karfl› taraf›n bulbus olfactorius'una gider. Periamygdaloid ve prepiriform sahalar kortikal primer koku merkezi olarak bilinir. Entorinal saha (28. saha) gyrus parahippocampalis'in bir bölümü olup, pirimer koku merkezinden çok say›da ba¤lant› al›r ve sekonder koku merkezi olarak bilinir. Bu sahalar kokunun alg›land›¤› (idrak edildi¤i) yerdir. Koku duyusu, di¤er duyulardan