314 ANATOM‹ Birbiri içerisine girmifl ayr› iki cevherden oluflan böbrek parankimini, d›fltan capsula fibrosa sarar. Capsula fibrosa, papillalar hariç olmak üzere, sinus renalis'in iç yüzünü de kaplar. Sinus renalis: Böbrek, her iki kenar›ndan geçecek flekilde ön-arka yar›lar›na ayr›ld›¤›nda, hilum renale'nin böbrek içinde bir bofllukla devam etti¤i görülür. Böbrek fleklinde olan bu bofllu¤a, sinus renalis denilir. Sinus renalis'de pelvis renalis'in üst bölümü, calyx renalis'ler, böbrek damarlar› (a. ve v. segmentalis'ler) ve bunlar aras›ndaki bofllukta da ya¤ dokusu bulunur. Böbre¤in d›fl yüzünü saran capsula fibrosa, hilum renale'den girerek sinus renalis'in iç yüzünü döfler ve pelvis renalis'in d›fl yüzünde devam eder. Say›lar› 4 ilâ 14 adet olan calyx renalis minor'un her biri, 1-3 papilla renalis'i içine al›r. Calyx renalis minor'lar›n 2-3 tanesi birleflerek calyx renalis major'u, bunlar da kendi aralar›nda birleflerek pelvis renalis'i olufltururlar. Kalikslerin duvar›nda bulunan spiral flekilli kas liflerinin kontraksiyonu sonucunda idrar afla¤› do¤ru iletilir. Pelvis renalis, böbrekten ç›karken birden daralarak ureter'i oluflturur. Varyasyonlar›: Böbrek taslaklar› pelvis'de oluflur ve intra uterin dönemin 9. ay›nda normal yerine ç›kar. Bu yükselifl s›ras›nda afla¤›daki arterleri rudimente olur ve yukar›da yeni arterler oluflur. Bazen afla¤›daki arterler de kalabilir ve birden fazla arterli böbrekler oluflur. Böbrekler pelviste iken alt uçlar› birbirine yak›n olup kaynaflabilir. Böylece at nal› böbrek oluflur. Yukar› ç›karken de a. mesenterica inferior'a tak›l›r. Bazen böbrek ilk olufltu¤u yerde kal›r ve ektopik pelvik böbrekler oluflur. Bu gibi durumlarda do¤um esnas›nda zedelenebilir. Bazen iki böbrek de ayn› tarafta bulunabilir. Birden fazla veni olan böbrek de vard›r. Böbre¤in kanal sistemi (tubulus renalis): Glomerulus'da süzülen idrar, bir tak›m kanal sisteminden geçerek, sonunda papilla renalis'deki for. papillare denilen deliklerden kalikslere dökülür. ‹flte süzülmenin bafllad›¤› yerden sonlanma yerine kadar olan kanal sistemine tubulus renalis denilir. Tubulus renalis hem menfle, hem de fonksiyon bak›m›ndan farkl› iki bölümden oluflur. Birinci bölüm (idrar kanalc›klar›), idrar›n kandan süzülerek haz›rlanmas› ile ilgili olup, menfleini nefrogen dokudan al›r. Bu kanal sistemi capsula glomerularis (Bowman kapsülü) ile bafllar. Bowman kapsülünün içinde glomerulus denilen damar yuma¤› bulunur. Glomerulus ve bunu saran Bowman kapsülüne birlikte corpusculum renale denilir. Her bir böbre¤in kortikal cevherinin pars convoluta denilen bölümünde yaklafl›k 1.250.000 adet corpusculum renale bulunur. Corpusculum renale'nin damarlar›n girip ç›kt›¤› kutbuna polus vascularis, süzülen idrar›n ç›kt›¤› kutbuna ise polus tubularis denilir. Her bir Bowman kapsülünden bir adet idrar kanalc›¤› bafllar. Bu kanallar böbrek dokusunun muhtelif k›s›mlar›nda birçok k›vr›mlar yaparak uzan›r ve sonunda toplay›c› kanallara aç›l›rlar. Seyri esnas›nda bir tak›m geniflleme ve daralmalar gösteren idrar kanalc›klar›, birbirleriyle anastomoz yapmazlar. Bu bölüme ait kanalc›klarda glomerulusta kandan süzülen idrar›n suyu tekrar emilerek kan dolafl›m›na geçer. Her bir corpusculum renale ve buna ait idrar kanalc›¤›, kandan idrar› süzen bir birim oluflturur. Nephron denilen bu birimler, her bir böbrekte yaklafl›k 1.250.000 adet bulunur. ‹kinci bölüm (toplay›c› kanallar), menfleini ureter tomurcu¤undan al›r. Bu kanallar sadece idrar›n nakli ile ilgilidirler ve idrar burada herhangi bir de¤iflikli¤e u¤ramaz. ‹drar kanalc›klar› toplay›c› kanallara aç›l›rlar. Toplay›c› kanallar da birleflerek daha kal›n toplay›c› kanallar› oluflturur. Sonunda her bir papilla renalis'de bulunan ve say›lar› 10 ilâ 25 aras›nda de¤iflen (her böbrekte toplam 116 ilâ 776) deliklerle (for. papillare) calyx renalis minor'a aç›l›rlar. Toplay›c› kanallar, böbre¤in medullar cevherinde (pyramis renalis ve pars radiata) bulunur. Böbre¤in segmentleri: Böbrek, kan damarlar›n›n da¤›l›m sahas›na göre 5 segmente ayr›l›r. Bunlardan birisi üst kutupta (segmentum superius), birisi alt kutupta (segmentum inferius), ikisi ön yüzün orta k›sm›nda (segmentum anterius superius, segmentum anterius inferius), birisi de arka yüzün orta k›sm›nda (segmentum posterius) bulunur. Böbre¤in damarlar›: A. renalis'ler her iki tarafta 1. ve 2. lumbal omurlar aras›ndaki discus intervertebralis hizas›nda dik aç› ile aorta'dan ayr›l›r. Ancak böbreklerin pozisyonundan dolay›, sol arter sa¤ arterden biraz daha yukar›da bulunur. A. renalis'ler böbre¤in hacmine göre kal›n damarlard›r. Bu da, k›sa zamanda böbrekten fazla miktarda kan›n geçmesini sa¤lar. Bu damarlar böbre¤in hem fonksiyonel damarlar›, hem de besleyici damarlar›d›r. Böbrekler afla¤› sarkt›klar› zaman a. renalis'ler de afla¤› çekilerek uzar ve daral›rlar. Bu nedenle böb-