‹Ç ORGANLAR 225 za, difl alveollerini döfleyen periosteum ile birleflir. Arterleri: Dudaklar›, a. facialis'in dallar› olan a. labialis superior ve inferior besler. Her iki taraf›n damarlar› dudak içinde bir halka oluflturacak flekilde birleflirler. Bu damar halkas›na circulus arteriosus labiorum denilir. Duda¤› iki parmak aras›nda s›k›flt›rarak bu arterlerden nab›z al›nabilir. Dudaklar damardan zengin organlard›r, kesilmesi halinde bolca kanar, fakat yaralar› da daha çabuk iyileflir. Venleri: Arterleri takip ederek v. facialis'e aç›l›r. (Genifl bilgi için dolafl›m sistemine bak›n›z.) Lenf drenaj›: Her iki duda¤›n lenf damarlar› nodi submandibularis'e aç›l›r. Ayr›ca alt duda¤›n orta k›sm› nodi submentales'e, ya da nodus juguloomohyoideus'a ba¤lan›r. Nodi submandibulares'ten ç›kan lenf damarlar› da, boynun derin lenf nodüllerine aç›l›r. Üst dudaktaki iltihapl› bir sivilcenin s›k›lmas› tehlikeli olabilir. Çünkü enfeksiyon s›ras›yla v. labialis superior, v. angularis ve v. supraorbitalis yoluyla sinus cavernosus'a, buradan da beyin zarlar›na yay›larak menenjit'e neden olabilir. Üst dudakta 1/1000 oran›nda yar›k dudak (tavflan dudak) anomalisi görülebilir. Yine bafl ve boyunda görülen kanser vakalar›n›n %15'i dudaklarda görülür. Sinirleri: Üst dudaktan duyuyu n. infraorbitalis (n. maxillaris'in dal›), alt dudaktan ise n. mentalis (n. mandibularis'in dal›) al›r. Damak (palatum) A¤z›n tavan›na damak denilir. Damak palatum durum (sert damak) ve palatum mollae (yumuflak damak) olmak üzere iki bölüme ayr›l›r. Palatum durum (sert damak): A¤›z bofllu¤u tavan›n›n büyük k›sm›n› oluflturur ve yumuflak damakla birlikte burun bofllu¤unu a¤›z bofllu¤undan ay›r›r. Sert dama¤› ön ve yan taraflardan proc. alveolaris ile difl eti s›n›rlar. Arkada da yumuflak damak ile birleflir. Sert dama¤›n kemik k›sm›n› (palatum osseum) maxilla'n›n proc. palatinus'u ile os palatinum'un lamina horizontalis'i oluflturur. Bu kemikler periosteum ile a¤›z mukozas›ndan oluflan s›k› bir doku ile kapl›d›r ve bu doku kemi¤e s›k›ca yap›fl›kt›r. Dama¤›n ortas›nda raphé palati denilen bir kaynaflma çizgisi bulunur. Bu rafe, önde canalis incisivus'un bulundu¤u yerde papilla incisiva denilen bir kabart› ile sonlan›r. Raphé palati'ninin her iki yan›nda transvers yönde uzanan soluk renkli, kal›n plikalar bulunur. Bu plikalara plicae palatinae transversae (rugae palatinae) denilir. Sert damak mukozas›n›n arka k›sm› koyu renkli, ince ve düzdür. Bu mukoza çok katl› yass› epitelle kapl›d›r. Kemik ile membrana mukoza aras›nda da çok say›da gll. palatinae denilen damak bezleri bulunur. Palatum mollae [velum palatinum] (yumuflak damak): Sert dama¤›n arkas›nda yelken fleklinde as›l› olan damak bölümüdür. Yumuflak damak sert dama¤›n periosteum’unun uzant›s› olan bir aponeuroz, çizgili kaslar, damarlar, sinirler, lenfoid dokular, müköz bezler ve bunlar› saran mukozadan oluflur. Yutma veya emme fonksiyonu esnas›nda kaslar› taraf›ndan yukar› kald›r›larak arka kenar› pharynx'in arka duvar› ile birleflir. Böylece nosopharynx ile oropharynx'i birbirinden tamamiyle ay›r›r. Normal pozisyonunda, yani gevflek oldu¤u zaman, sert dama¤›n arka kenar›ndan afla¤›, oropharynx'e do¤ru sarkar. Bu pozisyonda ön yüzü konkav, arka yüzü ise konvekstir. Ön yüzü sindirim sistemi mukozas› ile, arka yüzü ise solunum yolu epiteli ile kapl›d›r. Ön yüzde, sert damakta görülen raphé palati bulunur. Yumuflak damak ön tarafta sert dama¤›n arka kenar›na, yan taraflarda ise pharynx'in yan duvarlar›na tutunur. Arka kenar› serbesttir ve alt bölümü a¤›z bofllu¤u ile oropharynx aras›nda bir bölme gibi yer al›r. Yumuflak dama¤›n serbest arka kenar›n›n ortas›nda bulunan küçük ç›k›nt›ya uvula palatina (küçük dil=dilcik) denilir. Uvula palatina’dan yan taraflara uzanan iki adet