KASLAR 131 ufald›¤›, kas›n yoruldu¤u görülür. Bunun nedeni de kas dokusundaki kimyasal olaylar sonucunda oluflan laktik asidin birikmesidir. Masaj ve s›cak banyolar, kan ve lenf ak›m›n› h›zland›rmak suretiyle bu yorgunlu¤u gidermeye yard›mc› olurlar. E¤er büyük ölçüde laktik asit ve di¤er metabolizma art›klar›n›n birikmesi olursa, genel bir kas›lma ve tetani hali görülebilir. Ölümden sonra da kas dokusunda biriken metabolizma art›klar› ölümden 10-15 dakika sonra erken bafll›yabilen, bazen de 810 saat sonra ortaya ç›kan ölüm sertli¤ine neden olur. E¤er ölüm öncesi afl›r› bir kas yorgunlu¤u olmuflsa, çok çabuk beliren ve yayg›n sertleflme olay› ortaya ç›kar. Genellikle çi¤neme kaslar›nda bafllayan b mm2 u durum, dokulardaki kimyasal durumun de¤iflmesiyle kaybolur. Yaklafl›k 200 enine çizgili kas liflerinden oluflan 1 mm2 enine kesitli bir kas dokusunda, yaklafl›k 600-700 kapiller damar vard›r ve bunlar her bir kas lifi etraf›nda birkaç tane olarak bulunurlar. ‹stirahat halindeki bir kasta bunlar›n ancak gerekli miktarda olan› aç›k kal›r. Yo¤un bir kas çal›flmas› s›ras›nda ise bu miktar çok fazla say›da artar. Bu damarlar›n genifllemesinde laktik asit önemli bir roy oynar. Düzenli ve devaml› kas çal›flmalar›, kaslar›n geliflmesinde büyük etki yapar. Bunun afl›r› haline kas hipertrofisi diyoruz. E¤er hareketsizlik veya kasa gelen sinirdeki ar›zalar nedeniyle bir duraklama olacak olursa, kas dokusunda bir azalma, yani atrofi oluflur. Birkaç kas lifini bir demet haline getiren gevflek ba¤ dokusu yap›s›na perimysium internum denilir. Bu flekildeki kas lifi demetlerinden bir ço¤u bir araya gelip perimysium externum denilen ba¤ dokusuyla sar›larak bildi¤imiz kas lifini oluflturur. Bütün bir kas›n yüzeyi ise bu perimysium'larla devam eden ve ba¤lant›l› olan kas fasias›yla kaplanm›flt›r. E¤er bu örtüyü kas›n uç veya uçlar›na do¤ru takip edecek olursak, gittikçe sa¤lam ve ba¤ dokusundan oluflan kirifllere dönüfltü¤ünü görürüz. Kirifller kaslar›n de¤il, bunlar› paketleyen ba¤ dokusunun uzant›s› olarak genellikle kemiklere ve bunlar›n periostuna tutunurlar. Bu ba¤lant›lar o kadar sa¤lamd›r ki, bazen kemi¤in bir parças› kiriflin ucunda esas dokudan kopmufl olabilir. Bir kas en az bir eklemin üzerinden geçerek di¤er bir kemi¤e yap›fl›r. En basit bir kas tipinde, genellikle vücuda veya orta çizgiye en yak›n ucundaki bir bafllang›ç kiriflini, daha sonra esas kas› teflkil eden kar›n k›sm›n› ve sonunda da vücuttan veya orta çizgiden uzak, yani distal taraftaki tutunma kiriflini görebiliriz. E¤er bir kas birbirine paralel seyreden liflerden oluflursa nisbeten az güçle genifl bir hareket sa¤lanabilir. Bir kas›n en genifl yerinden geçen kesitte görülebilen liflerin miktar› veya yüzeyleri anatomik kesiti oluflturur. Lifleri birbirine paralel bir kasdaki bu durum kufl tüyü tarz›nda veya de¤iflik istikametlerden gelen liflerin oluflturdu¤u bir kasa nazaran, de¤iflik bir güç oluflturabilir. Böyle bir kas›n tüm liflerinin toplam kesitine fizyolojik kesit denir. Böyle de¤iflik yönlerden gelen liflerden oluflan bir kas›n anatomik ve fizyolojik kesitleri farkl› oldu¤u halde, lifleri birbirine paralel seyreden bir kas›n her iki kesiti de ayn›d›r. De¤iflik yönlerdeki liflerden oluflan kaslar genellikle fazla genifllik gerektirmeyen, fakat büyük güçle yap›lmas› gerekli hareketlerde görev yaparlar. Kaslar fonksiyonlar›n› genellikle fiziksel mekanik kural ve kanunlar›na göre gerçeklefltirirler. Burada da eklemin bir taraf›ndaki kuvvet x kuvvet kolu di¤er taraftaki yük x yük kolu dengesini sa¤larlar. Bu arada evvelce de belirtti¤imiz gibi, daima yer çekimi de bir faktör olarak genellikle yük taraf›na etki yapar. Bir harekette ayn› yönde etki yapan kas gruplar› sinergist kaslar ad› alt›nda ifade edildi¤i halde, bu etkiye karfl› koyanlar antagonist olarak belirlenirler. Bu iki grubun karfl›l›kl› çal›flmas› hareketin kontrolunu, düzenlenmesini ve gere¤inde de bir noktada durdurulabilmesini sa¤lar. Kaslar›n her biri epimysium denilen bir ba¤ dokusu tabakas› ile kuflat›lm›flt›r. Bu ba¤ dokusu tabakas›n› kaslar›n d›fl fasias› olarak da tan›yoruz. ‹leride bu yap›n›n epitendineum ad›n› alarak, kaslar›n fonksiyonel devam› olan kirifllerin etraf›nda da devam etti¤ini görece¤iz. Etraf›n› epimysium'un kapatt›¤› bir kas paketinin içindeki kas lifi demetleri ise, çe-