background image
"Hareket insan>n yapabilece¤i tek fleydir... Bu ister
bir heceyi f>s>ldamak, ister a¤aç kesmek olsun, tek yü-
rütücüsü de kast>r"
Charles Sherington, 1924
1. Girifl
Beynin ç>kt> sistemi motor sistem, motor siste-
min son ortak noktas> motor nöronlar, onlar>n
da yapt>¤> tek ifl kaslar> aktive etmek oldu¤una
göre, gerçekten de beynin ya da insan>n yapabi-
lece¤i tek fley hareket etmektir. Beynin kendini
ifade edebilmesinin tek yolu budur. Sadece yü-
rümemizi ya da elimizi, kolumuzu kullanmam>z>
de¤il, konuflmam>z>, yüz ifademizi sa¤layan da
kaslar, yani harekettir. Yapabilece¤imiz tek fley
hareket etmek ve hareketi düzenleyen de beyin
oldu¤una göre beyin hareket edebilmemiz için
mi vard>r? Bir beyni ya da daha genel bir ifade
ile bir sinir sistemi bulunan canl>lar>, sinir siste-
mi bulunmayan canl>lardan ay>rt eden fleyin ne
oldu¤unu düflünürsek bu fark>n hareket edebil-
me yetene¤i oldu¤unu görürüz. Hayvanlar>n be-
yinleri vard>r ve hareket ederler; bitkiler ise ha-
reket etmezler, bu yüzden bir sinir sistemine ih-
tiyaçlar> yoktur. Beynin duyu fonksiyonlar>n>n
da asl>nda, içinde hareket edilecek olan ortam>
tan>may> sa¤layan ve böylece dolayl> da olsa ha-
reket etmeye hizmet eden yap>lar oldu¤unu dü-
flünürsek gerçekten de beynin as>l fonksiyonu-
nun organizman>n hareketini sa¤lamak oldu¤u-
nu söyleyebiliriz.
Bu bölümde sinir sisteminin var olma nedeni
olan hareketi hangi genel ilkeler do¤rultusunda
yürüttü¤ü ve bu amaç için nas>l organize oldu-
¤u ele al>nacakt>r.
2. Hareket ve Evrimi
Hareket hayvanlara bitkilerin yapamad>¤> fleyi,
yani co¤rafi çevre içinde yer de¤ifltirme olana¤>-
n> sa¤lam>flt>r. Yer de¤ifltirmeyi sa¤layan hareket
flekli, belki de en temel hareket olan, lokomos-
yondur. Lokomosyon kara canl>lar>nda yürüme,
deniz canl>lar>nda yüzme, kufllarda ise uçmad>r.
Hareketin sa¤lad>¤> ikinci bir olanak ise aktif
beslenme yetene¤idir. Hayvanlar avc>lardan,
düflmanlardan ya da besin s>k>nt>s> çekilen yer-
lerden lokomosyon sayesinde uzaklafl>p, daha
emniyetli olan ve av veya besinin daha kolay bu-
lundu¤u yerlere giderler. Gittikleri yerde aktif
beslenmelerini sa¤layan hareketler ise yakala-
ma, parçalama, >s>rma, çi¤neme, yutma gibi
beslenme ile ilgili hareketlerdir.
Lokomosyon ve beslenme hareketlerini sa¤la-
yan anatomik yap>lar bütün hayvanlarda, çeflit-
li flekillerde bulunur. Bunlar lokomosyon için
bacak, yüzgeç, kanat gibi organlar, beslenme
için de çene, difl, a¤>z, dil, gaga gibi organlard>r.
Bu organlar> kontrol edecek sinir sistemi yap>la-
r> da yine bütün hayvanlarda ortak olan temel
yap>lard>r.
Lokomosyon ve beslenme d>fl>nda bir üçüncü
ana hareket ekseni olarak postürün kontrolü
düflünülebilir. Fakat postüral fonksiyonlar esa-
s>nda lokomosyon ile iliflkili fonksiyonlard>r.
Bunlar lokomosyon s>ras>ndaki karmafl>k hare-
ketlerin yerçekimi nedeniyle bozulmadan yap>la-
bilmesini sa¤lamak için geliflmifllerdir. Bu ne-
denle postür ve lokomosyonun birlikte ele al>n-
mas> ve ayn> fonksiyonun parçalar> gibi düflü-
nülmesi daha uygundur.
lar lokomos-
yon ve beslenme temeli üzerine kuruludur. Bun-
lara ek olarak el-kol kullan>m> da önemli bir mo-
tor fonksiyon olarak dikkati çeker. El kullan>m>
Motor Fonksiyonlar>n Organizasyonu
1
Dr. Mehmet Demirci
1