quente tumor bij mannen en de der-
de meest voorkomende oorzaak van
overlijden door kanker (1). Overlijden
door PK is nagenoeg steeds gerela-
teerd aan gemetastaseerde ziekte. Pa-
tiënten met een gemetastaseerd pro-
staatcarcinoom worden als palliatief
beschouwd. De eerstelijnsbehandeling
bestaat uit levenslange androgeende-
privatie (AD) door middel van chirurgi-
sche of chemische castratie (2). Hoe-
wel deze strategie de ziekteprogressie
uitstelt, is deze behandeling geasso-
cieerd met verschillende bijwerkingen die
de kwaliteit van leven beïnvloeden en
die langetermijngevolgen meebrengen
zoals osteoporose en het ontstaan van
een metabool syndroom (3).
Recent werd deze uniforme behande-
ling van gemetastaseerde PK-patiënten
in vraag gesteld door de observatie dat
deze patiëntengroep heterogeen is en
de overleving en respons op AD varieert
Daarom stelden Singh et al. voor om
patiënten met een beperkt aantal PK-
metastasen (of oligometastasen) gericht
te gaan behandelen (7) in analogie met
andere primaire tumoren (8). Deze hypo-
these impliceert dat een lokale contro-
le van deze oligometastasen de ziekte-
progressie kan uitstellen (8). Hierdoor
kan systemische therapie mogelijk uit-
gesteld worden tot het moment waarop
er multipele metastasen ontstaan. Mo-
menteel bestaat er geen eenduidige
definitie van oligometastasen. Over het
algemeen worden tot 5 metastasen nog
beschouwd als oligometastasen (7, 9),
hoewel er data zijn die suggereren dat
een lagere cut-off tot 3 metastasen
waarschijnlijk beter is (9).
Bij PK zijn er 2 opties beschreven om
lokale controle van metastasen te beko-
men: chirurgische resectie of hoge-dosis
stereotactic body radiotherapy (SBRT).
Deze laatste optie is een niet-invasieve
behandeling waarbij er ablatieve dosissen
worden toegediend ter hoogte van een
weefsels maximaal gespaard blijven (10).
Dit artikel beschrijft de initiële resul-
taten van een gerichte salvage behan-
deling van metachrone oligometasta-
tische ziekte van PK met chirurgie of
radiotherapie. De term metachroon
slaat op het secundair ontstaan van de
metastasen na een primair curatieve
behandeling van PK.
maximale lokale behandeling (bioche-
misch herval) van hun PK zullen me-
tastasen ontwikkelen tijdens hun ziek-
teverloop (11). Op dit moment zijn er
geen markers bekend om te voorspel-
len wie in deze groep patiënten oligo-
metastatisch zal hervallen. Bovendien
zijn de traditionele beeldvormings-
technieken zoals botscan, computer
tomografie en kernspintomografie,
deprivatie (AD). Hoewel deze strategie de ziekteprogressie uitstelt, is deze behandeling geassocieerd
met verschillende bijwerkingen die de kwaliteit van leven beïnvloeden en langetermijngevolgen mee-
om patiënten met een beperkt aantal PK-metastasen (of oligometastasen) gericht te gaan behandelen met
chirurgie of radiotherapie in analogie met andere primaire tumoren. Deze hypothese impliceert dat een lokale
controle van deze oligometastasen de ziekteprogressie kan uitstellen. Hierdoor kan systemische therapie
mogelijk uitgesteld worden tot het moment waarop er multiple metastasen ontstaan. Een aantal studies
hebben aangetoond dat een niet-systemische behandeling voor beperkte metastasen van PK veilig kan, zowel
met heelkunde als radiotherapie als met een tijdelijke biochemische en klinische respons. In één van deze
studies werd aangetoond dat de start van palliatieve AD met 3 jaar kon worden uitgesteld. Recent werd een
gerandomiseerde fase 2-studie opgestart in het UZ Gent, waarbij patiënten met oligometastasen gerandomi-
seerd worden tussen een gerichte behandeling van de metastasen en een actieve opvolging (clinicaltrials.gov:
NCT01558427), met als eindpunt het uitstellen van een palliatieve AD.