tastase betrokken zijn.
Onze voorkeur gaat, op dit ogenblik,
naar het onderzoek van tumorcellen
(kankercellen en gastheercellen) in
lichaamsvloeistoffen en beenmerg naar
het model van de hogervermelde com-
municerende ecosystemen (25, 26).
lokale behandeling onder controle
gebracht worden zonder belangrijke
neveneffecten, zodat de meer toxische
systeembehandeling kan afgesteld of
op zijn minst uitgesteld worden. De
keuze gaat meestal tussen heelkunde
en radiotherapie. Beide methoden van
behandeling geven een even goede
(70 tot 90%) lokale controle, elk met
welbekende voordelen en nadelen (14,
27). In het raam van een experimen-
tele benadering biedt heelkunde het
voordeel dat de diagnose histologisch
bevestigd wordt en dat er materiaal
ter beschikking komt voor moleculaire
analyse.
suggereren dat oligometastase, dit
is het verschijnen van één of een be-
perkt aantal metastasen, een aparte
vorm van metastatische kanker is. De
therapeutische consequentie is dat
oligometastase lokaal, heelkundig of
radiotherapeutisch, wordt aangepakt
zonder adjuvante systeemtherapie.
Het onderzoek richt zich op biologi-
sche merkers die toelaten om oligo-
metastase van polymetastase te on-
derscheiden.
hulp bij de redactie.
1.
metastasis: interacting ecosystems. Virchows Arch.
2009;454:599-622.
microenvironment: plasticity and reciprocity. Cell.
2011;147:992-1009.
blood-borne metastases in solid and nonsolid cancers
of humans. In: Weiss L & Gilbert HA eds . Pulmonary
Metastasis. The Hague - Boston - London: G.K. Hall and
Co; 1978:142-67.
not metastasize. Cancer Metastasis Rev. 2010;29:737-50.
al. Distant metastasis occurs late during the genetic
evolution of pancreatic cancer. Nature. 2010;467:1114-
7.
classification and molecular forecasting of breast cancer:
ready for clinical application? J Clin Oncol 2005;23:7350-
60.
the breast. Lancet 1898;1:571-3.
patterns of prostate cancer: an autopsy study of 1,589
patients. Hum Pathol 2000;31:578-83.
metastasis to bone. J Clin Invest 2011;121:1253-5.
metastatic niche. Nature 2005;438:820-7.
oligometastases? Int J Radiat Oncol Biol Phys 2004;58:3-
10.
oligometastases. J Surg Oncol 2012.
metastatic breast cancer. Oncologist 2003;8:241-51.
review of published studies. Br J Cancer 2006;94:982-99.
construction of a clinical lung metastasectomy prognostic
model. Ann Oncol 2012.
and neck squamous cell carcinomas. Ann Thorac Surg
2009;88:856-60.
multiple metastases from renal cell carcinoma. Cancer
2011;117:2873-82.
Oncol 2007;14:3392-400.
a single-institution experience. Neurol Sci 2011;32:393-9.
disease-free interval and the number of metastases per
patient. Int J Cancer 2009;125:474-82.
2012;63:199-215.
2011;17:3903-12.
radiotherapy in patients with brain oligometastases: long-
term analysis. Strahlenther Onkol 2011;187:421-5.
waarvoor een coronaire bypassoperatie en een urethrastrictuur
werden uitgevoerd, wordt in oktober 2003 gediagnosticeerd met een
prostaatcarcinoom, bioptisch Gleason-score 8 (3+5) en een PSA van
5,9ng/ml. Screening naar metastasen op afstand is negatief en de initiële
behandeling bestaat uit een radicale prostatectomie, zonder pelviene
lymfeklierdissectie. Het definitief pathologisch verslag is ongunstig:
de Gleason-score wordt bevestigd, alle sneevlakken zijn positief, er is
zaadblaasinvasie, kapseldoorbraak en tevens massieve peri-neurale invasie
en vasculaire permeatie. Gezien deze ongunstige pathologie wordt de
patiënt onmiddellijk bestraald (72Gy via IMRT, februari tot april 2004) en
wordt aan de radiotherapie een 6-maand lange behandeling met een LHRH
geassocieerd.
tot een waarde van 0,34ng/ml. Op een PET-CT vindt men ter hoogte van de
rechter iliacale keten een solitaire lymfekliermetastase. Na multidisciplinair
overleg wordt beslist om deze solitaire metastase d.m.v. stereotactische
lichaamsbestraling (stereotactic body radiotherapy of SBRT) te behandelen.
Er wordt een dosis van 10 x 5Gy toegediend over een periode van 3 weken.
Dit komt radiobiologisch overeen met meer dan 80Gy in 2 Gy-fracties.
Gedurende 4 jaar blijft het PSA onmeetbaar laag. Dan stijgt het naar 0,34
(januari 2010), 0,35 (maart 2010), 0,67 (mei 2010) en uiteindelijk 1,18ng/ml
(augustus 2010). Op dat ogenblik wordt er ter hoogte van de linker iliacale
keten een solitaire lymfekliermetastase gevonden, opnieuw via PET-CT.
Dezelfde behandeling als in 2006 wordt ingesteld, met tot op heden (juli
2012) een normalisatie van het PSA.
van de SBRT. In totaal werd een palliatief hormoonbeleid, bestaande uit
androgeen-deprivatietherapie, nu al met meer dan 6 jaar uitgesteld. De
levenskwaliteit van de patiënt is uitstekend, met een WHO performance-
score van 0.