background image
20
GUNAIKEIA
VOL 18 Nr 8
2013
MS77
1
0N
Endometriose: pijn en onvruchtbaarheid
domineren het beeld
Dominique-Jean Bouilliez
Endometriose is zeker een ontstekingsziekte, maar we we-
ten nog niet of ontsteking de oorzaak dan wel het gevolg
is. Het sleutelelement is echter prostaglandine E2 (PGE2).
Deze stof speelt meerdere, zowel fysiologische als patho-
logische rollen en is een belangrijke factor in de ontwik-
keling van endometriose. PGE2 regelt de celproliferatie,
heeft een antiapoptotisch effect, speelt een rol in de
immunosuppressie en bevordert de angiogenese bij de
ontwikkeling van endometriose.
PGE2 wordt afgeleid uit arachidonzuur onder invloed van
cyclo-oxygenasen (COX). COX-1 is constitutief: COX-2
wordt geïnduceerd door talrijke pro-inflammatoire fac-
toren zoals cytokines of interferonen. COX-2 wordt sterk
uitgedrukt in endometriotisch weefsel. Het resultaat zijn
hoge peritoneale concentraties PGE2 bij endometriose-
patiëntes. COX-2 stimuleert ook het aromatase, dat op zijn
beurt dit cyclo-oxygenase stimuleert en dus een positieve
cirkel creëert.
Dit aromatase is meer aanwezig in de peritoneale cellen
dan in het klier- en stromale weefsel. Daarom kunnen we
proberen om de ontsteking te remmen met COX2-antago-
nisten of NSAID's. Er bestaan ook veel tussenwegen, die
bepaalde teams ertoe hebben aangezet om gerichte the-
rapieën te onderzoeken. Maar voorlopig lukt dat nog niet
zonder bijwerkingen.
tussen zekerheden en vragen
Om de diagnose endometriose te bevestigen beschikken
we tegenwoordig ­ naast het klinisch onderzoek ­ over
echografie, MrI en diagnostische laparoscopie. Maar er
wordt ook onderzoek gedaan naar uiteenlopende plasma-
of endometriale markers. Prostaglandine zou er daar één
van kunnen zijn, omdat die stof sterk verhoogd is in endo-
metriumstalen van vrouwen met endometriose.
Een andere vraag is waarom bepaalde vrouwen endome-
triose hebben en andere niet, terwijl retrograde menstrua-
tie voorkomt bij vrijwel alle vrouwen. De oorzaak van die
`ongelijkheid' zit waarschijnlijk in de cellulaire en lokale
immuniteit, die interageert met onderliggende ontste-
kingsverschijnselen. En die ongelijkheid vertaalt zich in een
gebrekkig evenwicht tussen de greffe (de endometriumcel
die waarschijnlijk anders is bij vrouwen met endometriose)
en de bodem (het peritoneum is bij deze vrouwen waar-
schijnlijk ontvankelijker)...
Er bestaan overigens verschillende vormen van endome-
triose: sommige worden enkel toevallig ontdekt, bijvoor-
beeld tijdens het afbinden van de eileiders. Deze vormen
zitten op de grens van het fysiologische. Andere kunnen
zeer ernstig zijn, zonder dat er noodzakelijk een evolutie is
van de ene naar de andere vorm in de tijd.
D
rie tot tien procent van de vrouwen in de algemene bevolking, 25-35% van de onvruchtbare vrouwen en 20% van
de vrouwen van vruchtbare leeftijd met chronische bekkenpijn lijden aan endometriose. Endometriose kan worden
beschouwd als een lokale ontstekingsziekte met een afwijkende peritoneale immuunrespons. De endometriumcellen
van patiëntes met endometriose kunnen ontsnappen aan het immunosurveillanceproces en de ontstekingsmechanismen
gebruiken om hun groei, de angiogenese en de progressie van de ziekte in de buikholte te bevorderen. Een samenvatting van
een aandoening waarvan de precieze oorzaken nog niet zijn opgehelderd met Aude Béliard (CHU Bois de l'Abbaye, Seraing).