hastalara daha fazla tavsiyelerde bulunuldu¤u saptanm>flt>r (5).
Goldberg ve ark. t>bbi kay>tlar> inceleyerek yapt>klar> bir çal>fl-
mada hastanede kalp yetersizli¤i nedeniyle hospitalize edilen
hastalara tuz k>s>tlamas>, diyet, fiziksel aktivite, s>v> k>s>tlamas>
ve günlük kilo takibini içeren befl yaflam tarz> de¤iflikli¤inin
önerilme oranlar>n> ortaya koymufllard>r. Yaklafl>k %22 hastaya
0-1 de¤ifliklik önerilmiflken, her 5 hastan>n ikisine 2 yaflam de-
¤iflikli¤i yapmas> önerilmifltir. Sadece 6 hastadan 1'i 4 veya da-
ha fazla yaflam tarz> de¤iflikli¤i hakk>nda bilgilendirilmifltir (2).
oran>nda de¤iflmekle birlikte oldukça yüksektir (6). Tedaviye
uyumun mortalite ve morbiditeyi azalt>p iyilik halini art>rd>¤>
gösterilmifltir. CHARM çal>flmas>nda, çal>flma ilaçlar>n>n
%80'den fazla al>nmas> iyi hasta uyumu olarak tan>mlanm>fl
olup, daha düflük mortalite oran> ile iliflkili bulunmufltur (7).
"Euro-Heart Failure Survey" verilerinden elde edilen bilgilere
göre hastalar>n büyük bir bölümü ilaçlar>n kullan>m> veya di-
yet gibi öz-bak>m önerilerini ya yanl>fl anlam>fl veya hat>rlama-
da problemler yaflam>fllard>r (8). Kalp yetersizli¤i tedavisinde
hasta e¤itimini inceleyen ve 1995'de yay>nlanan bir çal>flma 282
hasta üzerinde yap>lm>flt>r. Hastalar>n bir k>sm>na hemflireler
arac>l>¤>yla e¤itim verilmifl ve hastaneye yeniden baflvuru, ma-
liyet ve yaflam kalitesi bu grupta daha iyi saptanm>flt>r (9). E¤i-
tim hastane yat>fl sürecinde, poliklinikte veya hastan>n evinde
verilebilir. E¤itim süreci befl basamakta tarif edilebilir. Bunlar;
daha önceki bilginin, fikirlerin ve yap>lan yanl>fllar>n de¤erlen-
dirilmesi; olas> ö¤renme engellerinin ortaya konmas>; hasta ka-
t>l>m> ile bireysel hedeflerin belirlenerek e¤itim içeri¤inin plan-
lanmas>; e¤itime nas>l devam edilece¤inin belirlenmesi ve uy-
gulanan e¤itimin de¤erlendirilmesidir (10). Hastanede yat>fl
süreci gibi poliklinik flartlar> da etkili bir e¤itim için uygundur.
Özellikle kalp yetersizli¤ine ba¤l> hastane yat>fl> henüz gerek-
meyen hastalar>n e¤itimi burada planlanabilmektedir. Hasta
yak>nlar>n>n özellikle aile bireylerinin e¤itim programlar>na da-
hil edilmesi önerilmektedir. Ev ziyaretleri veya telefonla moni-
torizasyonun da etkili oldu¤u gösterilmifltir (11). McAlister FA
ve ark.'n>n yay>nlad>¤> bir metaanaliz ise en etkili tekni¤in mul-
tidisipliner yaklafl>m oldu¤unu desteklemektedir. Multidisipli-
ner ekipler taraf>ndan uygulanan tedavi protokolleri ile kalp
yetersizli¤ine ve tüm nedenlere ba¤l> hastane yat>fl> ile mortali-
tenin azald>¤> ortaya konmufltur. Hasta özbak>m>n> art>rmaya
yönelik programlar sadece kalp yetersizli¤ine ve tüm nedenle-
re ba¤l> hastane yat>fl>n> azaltm>fllar, mortaliteyi etkilememifl-
lerdir. Sadece telefon konta¤> kurulan ve klinik durumda kötü-
leflme durumunda doktoruna baflvurmas> önerilen hasta gru-
bunda ise sadece kalp yetersizli¤ine ba¤l> hospitalizasyon azal-
m>fl, tüm nedenlere ba¤l> hospitalizasyon ve mortalite de¤iflme-
mifltir (12). Kalp yetersizli¤i tedavisinde multidisipliner yakla-
fl>m>n hastal>k gidiflat>na etkisini araflt>ran bir baflka sistematik
meta-analiz 2005 y>l>nda yay>nlanm>flt>r. Herhangi bir nedenle
hastaneye baflvuru %13, mortalite %20, kalp yetersizli¤ine ba¤-
l> hastaneye yat>fl % 30 oran>nda azalm>flt>r. Yaklafl>mlar bafll>ca
dört bafll>k alt>nda incelenmifltir; ev ziyaretleri, evde televideo
ile takip, ev ziyareti olmaks>z>n telefonla takip ve sadece hasta-
ne veya poliklinik takibi. Ev ziyaretleri ile uygulanan multidi-
sipliner yaklafl>m bunlar içinde en etkili yaklafl>m olarak sap-
tanm>flt>r (13). The Coordinating Study Evaluating Outcomes of
Advising and Counseling in Heart Failure (COACH) çal>flmas>
hospitalizasyon sonras> 1023 hastan>n al>nd>¤> çok merkezli,
randomize, kontrollü bir çal>flmad>r. Hospitalizasyon s>ras>nda
lar; temel destek grubu, yo¤un destek grubu ve kontrol grubu-
dur. Tüm hastalar kardiyologlar>n>n önerdi¤i rutin tedaviyi al-
m>fllard>r. Temel destek grubundaki hastalar poliklinikte kalp
yetersizli¤i hemflireleri taraf>ndan görülmüfl, bir protokol izle-
nerek e¤itim verilmifl ve hastalar>n tedavi uyumu art>r>lmaya
çal>fl>lm>flt>r. Yo¤un destek grubundaki hastalara temel destek
grubundaki yaklafl>m uygulanm>fl ve ek olarak hastalar>n her
ay hemflireler ile görüflmesi sa¤lanm>flt>r. Hastalar evde hemfli-
reler taraf>ndan ziyaret edilmifl ve fizyoterapist, diyetisyen ve
sosyal hizmetler uzman> taraf>ndan multidisipliner tavsiyeler
verilmifltir. Kontrol grubundaki hastalar ise sadece kardiyolog-
lar> taraf>ndan verilen standart tedaviyi alm>fllard>r. Çal>flma
süresince, kontrol grubunun %42'si, temel destek grubunun
%41'i ve yo¤un destek grubunun %38'i kalp yetersizli¤i nede-
niyle hastaneye yeniden baflvurmufl veya herhangi bir nedenle
ölmüfltür. Temel veya yo¤un destek uygulanan grupta kontrol
grubuna göre tüm nedenli ölümler istatistiksel anlaml> olmasa
da daha düflük iken hospitalizasyon daha fazla saptanm>flt>r.
Sonuçta kalp yetersizli¤i tedavisinde destek programlar>n>n
devam etmesi gerekti¤i ancak her program>n her hasta için uy-
gun olmamas>ndan dolay> programlar için daha iyi tan>mlama-
lar>n yap>lmas> ve tedavi yaklafl>mlar>n>n bireysellefltirilmesi
önerilmifltir (14).
k>s>tlamas>na odaklanm>flt>r. Sodyum k>s>tl> diyet bu yüzy>l>n
bafl>nda tan>mlanm>fl olup, kalp yetersizli¤inde böbreklerden
sodyum emiliminin artmas>n>n diyetle dengelenebilece¤i bilgi-
sine dayand>r>lm>flt>r. Günümüze kadar yap>lm>fl çal>flmalar ile
desteklenememifl bile olsa s>v> retansiyonunu önlemek için
semptomatik kalp yetersizli¤i hastalar>nda tuz k>s>tlamas> (2-3
gr/gün) önerilmektedir (15). Ciddi kalp yetersizli¤i olan hasta-
lara daha fazla tuz k>s>tlamas> (<2 gr/gün) önerilebilir (16).
Sodyum al>m>n>n artmas>yla diüretik tedavinin etkisi azalmak-
tad>r. Hastalar>n afl>r> tuzlu yiyeceklerden uzak durmalar> sa¤-
lanmal> ve s>kl>kla tüketilen yiyeceklerin sodyum içeri¤i hak-
k>nda bilgi verilmelidir. Yemeklerdeki tuzu azaltman>n d>fl>n-
da, turflu ve flarküteri ürünleri gibi fazla miktarda tuz içeren yi-
yecek ve içecekler konusunda hastalar uyar>lmal>d>r.
mas> ço¤unlukla gözden kaçmaktad>r. K>lavuzlarda s>v> k>s>tla-
mas> sadece hiponatremik (Sodyum <130 mEq/L) olan ve cid-
di kalp yetersizli¤i semptomlar> bulunan hastalar için öneril-
mektedir. Çal>flmalarla desteklenmemifl olsa bile ciddi kalp ye-
tersizli¤inde s>v> al>m>n> 1.5- 2 litre/gün ile s>n>rlamak hem s>-
v> retansiyonunu önlemekte hem de diüretik ihtiyac>n> azalt-
maktad>r (17). S>v> al>m> stabil kalp yetersizli¤i hastalar>nda da-
ha az k>s>tlanmal>d>r. Holst M ve ark.'n>n yapt>¤> bir çal>flmada
klinik olarak stabil olan kalp yetersizlikli hastalarda >l>ml> s>v>
k>s>tlamas> ile belirgin s>v> k>s>tlamas>n>n yaflam kalitesi, fizik-
sel kapasite ve hastaneye baflvuru üzerine olan etkileri araflt>r>l-
m>flt>r. Bir grupta s>v> al>m> 1.5 L/gün ile s>n>rland>r>l>rken di-
¤er gruba maksimum 30-35 mL/kg/gün olacak flekilde s>v> al>-