background image
Canl> hücrelerin organik maddelerinin büyük bir
k>sm>, makromoleküllerden kurulur. Yüksek molekül
a¤>rl>kl> olan bu s>n>f; proteinler, lipidler ve nükleik
asitler yan>nda niflasta ve sellüloz gibi polimerik
maddeleri de kapsar.
tafllar>n>n oranlar> aras>nda su ve azotlu maddeler yö-
nünden yak>nl>k bulunmaktad>r. Ancak karbonhid-
ratlar aç>s>ndan maya hücrelerinin daha zengin (13
kat
), lipidler aç>s>ndan ise tersine insan hücrelerinin
(yaklafl>k 30 kat) zengin oldu¤u görülmektedir.
Bu biyomoleküllerden hareketle de¤iflik organiz-
malar>n çok farkl>laflm>fl ve özel fonksiyonlar>na hiz-
met eden di¤er biyomoleküller oluflturulur. Örne¤in,
amino asitler sadece proteinlerin kurucu bir eleman>
olarak de¤il ayn> zamanda hormonlar>n, alkaloidle-
rin, porfirinlerin, pigmentlerin ve tabii biyomolekül-
lerin de ön maddesidirler. Di¤er taraftan farkl> mono-
nükleotidler sadece nükleik asitlerin kurucu eleman>
olarak ifl görmezler, ayn> zamanda koenzimlerin ve
enerji tafl>y>c> moleküllerin yap>lmas>nda da hizmet
görürler.
1.3. Metabolizman>n Merkezi Olarak Hücre
fiekilleri baflka baflka olmas>na ra¤men; her canl> or-
ganizma, hücre denilen ortak yap>sal ve fonksiyonel
bir üniteye sahiptir. Her hücre, metabolizmas>n> sür-
dürmek için, h>z> de¤iflse bile, bulundu¤u ortamdan
organik ve anorganik maddeler al>r. Birçok biyokim-
yasal reaksiyonlar tek hücreli canl>larda çok hücreli-
lerdekine benzer flekilde meydana gelir. Çok hücreli-
lerde görülen farkl>laflmalar tamamen özel fonksi-
yonlar>ndan kaynaklan>r.
Hücre metabolizmas>nda kimyasal reaksiyonlar
arac>l>¤>yla de¤iflime u¤rayan maddelere substrat de-
nir. Hayvansal hücrelerin tercih ettikleri organik
substratlar glukoz, amino asitler ve ya¤ asitleridir.
Proteinler, nükleik asitler, lipidler ve karbonhid-
ratlar canl> organizmalar> kuran, canl>lar taraf>ndan
metabolizmada de¤ifltirilen, parçalanma ürünlerin-
den enerji sa¤lanan ve spesifik sentez ürünleri mey-
dana getirilen büyük madde s>n>flar>d>r (makromole-
küller)
. Hücreler, substrat>n parçalanmas>yla kazan-
d>klar> enerjiyi, kendi kimyasal yap> tafllar>n> yenile-
mek, >s>s>n> korumak ve organizmada daha ileri gö-
revleri yapmak üzere hücreler taraf>ndan oluflturulan
özel metabolizma ürünlerinin yap>s> için kullan>rlar
(sindirim enzimlerinin, hormonlar>n ve safra s>v>s>n>n
oluflumu özel metabolizma ürünlerine örnektir).
Enerji temini, organizmalarda substrat>n kademe-
li oksidasyonu ile meydana gelir.
Hücrelerde gerçekleflen metabolik olaylar>n hepsi-
nin düzenlenmesi ve uyum içinde bulundurulmas>,
canl> sistemlerin kayda de¤er karakteristikleridir. Bun-
lar hücrenin normal durumunun korunmas>na hizmet
ederler ve birçok kontrol ve düzenleme mekanizmala-
r>n> içerirler ki, bu mekanizmalar k>smen hücre içerisin-
de bizzat bulunmakla beraber çok hücreli organizma-
larda sinirsel uyar>, hormonlar veya ekstrasellüler fak-
törlerle bozulurlar.
2. SU VE SU DENGES<
Vücut suyunun, sabit elektrolit kat>m> ile bir çözeltiye
benzemesi nedeniyle , vücuttaki su ve elektrolit düze-
ni fonksiyonel bir ünite oluflturur. Vücudun elektrolit
ve su birimlerinden birinin de¤iflmesi, di¤erinin de
de¤iflmesine yol açar.
Ifl>ks>z veya oksijensiz varl>¤>n> sürdürebilen canl>
vard>r, fakat susuz olarak yaflam>n> koruyabilen hiç-
bir canl> yoktur. O halde, su, hayat>n vazgeçilmez bir
faktörüdür.
Total vücut suyu miktar>, her yarat>k için sabittir.
Bu sabitin korunmas>n> sa¤layan düzenleme meka-
nizmalar> vard>r.
Canl> ne kadar yüksek derecede organize olmufl
ise, su miktar>ndaki dalgalanmalar da o derece az
olur.
Organizmada düzenli da¤>lm>fl hiç bir madde bu-
lunmad>¤>ndan ve metabolizmada araflt>rma periyo-
du içinde meydana gelen de¤ifliklikler tek tip olmad>-
¤>ndan, total vücut suyunu ölçen duyarl> bir metod
bilinmemektedir. Yetiflkin canl>larda vücut a¤>rl>¤>-
n>n %60-70'i su ise de tek tek organ ve dokulardaki su
miktarlar> farkl> olup genifl s>n>rlar içinde de¤ifliklik
gösterir (Tablo 1.1).
BÖLÜM 1
B
4
Total vücut suyundaki
Organ
Su Oran> (%)
pay> (%)
Göz
98
0.1
Kan
79
5
Kas
77
50
Deri
72
7
22
12
Ya¤
15
2
Difl
10
<0.1
Difl minesi
0.2
<0.1
Tablo 1-1
Çeflitli Organlarda Bulunan Suyun Ortalama Miktarlar>