oldu¤unca küçültmeye ve en küçük yüzey olan küre
biçimini (damla) almaya çal>fl>r.
Suyun yüzey gerilimi, 20 °C'de 72.8 dyn/cm'dir.
Yani 1 cm
2
geniflli¤inde bir su yüzeyi elde etmek için
72.8 erg gereklidir veya 1 cm'lik bir su filmi (tabaka-
s>) 72.8 dyn'lik bir kuvvetle çekilir.
Yüzey gerilimi, s>v>n>n yüzeyinin flekline ve bü-
yüklü¤üne ba¤l> de¤ildir.
Yüzey gerilimini küçülten maddelere kapiller ak-
tif
veya yüzey aktif maddeler; de¤ifltirmeyen veya
art>ran maddelere de kapiller inaktif veya negatif
yüzey aktif
maddeler denir.
Çözünmüfl maddeler çözücünün yüzey gerilimini
de¤ifltirirler. Anorganik tuzlar yüzey gerilimini artt>r-
d>klar> halde ya¤, sabun, safra gibi organik maddeler
azalt>rlar. Safran>n, ya¤lar>n sindirimindeki etkisi yü-
zey gerilimini azaltmas>yla bafllar. Yüzey gerilimi
azalan ya¤ tanecikleri, lipaz etkisine daha aç>k hale
gelir.
Yüzey gerilim, çeflitli metodlarla ölçülür. Bunlar-
dan basit ve kaba bir tanesi halka metodu , di¤eri de
daha duyarl> olan stalagmometre yard>m> ile yap>lan
damla sayma metodudur.
3.5.1. Halka Metodu
fiekil 1.8'de görüldü¤ü üzere, yüzey gerilimi (
) ölçü-
lecek s>v> ile halka te¤et halde tutulunca terazinin
dengesi bozulur. Terazinin saf kefesine konacak a¤>r-
l>klarla denge sa¤lan>r ve denge durumunda eflitlik
yaz>l>r. (Halka çok ince metal bir çember fleklinde
olup bu çemberin kabaca birbirine eflit say>labilecek
bir d>fl ve bir de iç çevresi oldu¤u kabul edilir).
3.5.2. Stalagmometre Metodu (Damla Sayma
Metodu)
Yüzey gerilimi, stalagmometre denen bir pipetle öl-
çülebilir. Stalagmometre, hacmi sabit cam bir pipettir
(fiekil 1.9) Bu pipete konulan sabit hacimdeki iki s>v>-
n>n damlalar> say>larak, yüzey gerilimi bilinen ile bi-
linmeyen karfl>laflt>r>l>r. Bu metodda yüzey gerilimi
flu formülle hesaplan>r:
Stalagmometrenin damla a¤z>n>n çap> (R)'dir.
= yüzey gerilimi de¤eri
n
1
m
1
= V.d
1
ve n
2
.m
2
= V.d
2
(d
1
d
2
)
d = yo¤unluk
n= Damla say>s>
m= Damla a¤>rl>¤>
ve sonuçta da
olur.
3.6. Adsorpsiyon
Üst yüzeyleriyle birbirinden ayr>lan çeflitli flekillenme-
lere sistem ad> verilir. Bir sistemin her bir elementine
faz
denir. Bir sistemde bulunan serbest enerji, olanak
bulursa azalmaya e¤imlidir. Yüzey gerilim serbest
enerji içerdi¤inden, yüzey zar>nda konsantre olarak
suyun yüzey gerilimini azaltt>¤> gibi, yüzey enerjisini
mümkün oldu¤unca azaltan maddeler de vard>r. Bu
flekilde yüzeyde konsantre olmaya adsorpsiyon denir.
Yüzey gerilimini artt>ran maddeler ise yüzey zar>ndan
uzak durmaya yatk>n olup, yüzey enerjiyi mümkün
oldu¤unca az artt>rmak için s>v>n>n iç k>sm>nda kon-
BÖLÜM 1
B
12
=
1
2
n
2
n
1
mg
=
× (2 R) = mg'dan
bulunur
4
R
S>v> I
m
1
= 2
R
1
S>v> II
`den
=
m
2
= 2
R
2
m
1
m
2
1
2
=
m
1
m
2
n
2
n
1
fiekil 1-8
Halka Metodu