Günümüzde kullan>lmakta olan en son asit ve baz
tan>m> flöyledir:
Ortaklanmam>fl elektron çiftine kat>lan maddelere
asit
, ortaklanmam>fl elektron çifti tafl>yan maddelere de
baz
denir.
Bir su molekülü, bir proton vererek hidroksil iyo-
nu (OH
-
) veya bir proton alarak hidroksonyum iyonu
(H
3
O
+
) oluflturabilir. Çözeltilerde protonlar, pratik
olarak daima H
3
O
+
fleklinde hidratize durumda bulu-
nurlar, fakat basitlefltirilerek H
+
fleklinde yaz>l>rlar.
H
+
, elektrik ak>m>n> iletmedi¤i halde H
3
O
+
iletir.
<çinde s>v> SO
2
bulunan 2 elektrotlu ve HBr'lü bir
devreden (HBr
H
+
+ Br
-
) elektrik ak>m> geçmedi¤i
halde ortama 1 damla bile H
2
O eklenmesi halinde
ak>m geçer. Çünkü H
3
O
+
oluflmufltur.
1 lt'sinde 1.008 gr. (1 atom) hidrojen bulunan çö-
zeltiye normal asit çözeltisi; 17.008 gr. hidroksil iyo-
nu bulunan çözeltiye de normal baz çözeltisi denir.
Çözeltide bulunan H
+
ve OH
-
iyonlar> miktar>n>n
artt>¤> veya azald>¤> oranda normalite de artar veya
azal>r. 5 N veya 0.3 N gibi. Normalite (N) ile gösterilir.
Bir maddenin 1 N çözeltisi, 1 lt.'sinde o maddenin
1 eflde¤er gram>n> (ekivalant gram) içeren çözelti de-
mektir.
Bir maddenin eflde¤er gram>, genellikle o madde-
nin molekül a¤>rl>¤>n>n veya formül a¤>rl>¤>n>n de-
¤erli¤ine bölünmesiyle bulunur.
Kaba bir ifade ile, asitlerin de¤erli¤i tafl>d>klar>
hidrojen say>s>na (HCl'de 1, H
2
SO
4
'de 2 gibi), bazla-
r>n de¤erli¤i de tafl>d>klar> hidroksil grubu say>s>na
(NaOH'de 1, Ba(OH)
2
'de 2 gibi) göre hesaplan>r. Tuz-
larda ise ya sadece anyon, ya da sadece katyon atomu
say>s>n>n anyon veya katyonun de¤erli¤i ile çarp>lma-
s>yla bulunur.
Örne¤in, AlCl
3
'de: Al
+3
, Cl
-1
de¤erli, Al say>s> 1, Cl
say>s> 3 oldu¤undan gerek anyon, gerekse katyona
göre 3x1=3'tür. Baz> tuzlar>n (KMnO
4
gibi) de¤erli¤i-
nin hesaplanmas>nda ise o tuzun girece¤i reaksiyon
ortam>n>n asit veya baz oluflu dikkate al>n>r.
KMnO
4
'in asit ortamda Mn 7 de¤erlikten 2'ye düflme-
si nedeniyle de¤erli¤i 5 olarak al>n>r.
Ayn> normaliteye sahip asit ve baz çözeltilerinin
ayn> miktarlar> birbirini nötralize ederler.
Her çözeltinin bir normalite faktörü vard>r. Nor-
malite faktörü
, çözeltinin cc miktar> ile çarp>ld>¤>nda,
o çözeltinin o miktar>n>n ne kadar normal çözeltiye
denk oldu¤unu gösterir.
Örne¤in; normalite faktörü 0.1252 olan bir çözelti-
nin 100 cc'si 12.52 cc N çözeltiye denktir. Konsantras-
yonu kesin olarak bilinen çözeltiye standart çözelti
denir.
Bir maddenin, de¤erlik dikkate al>nmaks>z>n bir
molekül gram>n> veya formül gram>n> 1 lt'sinde içe-
ren çözeltisinin 1 molar oldu¤u söylenir. Molarite (M)
ile ifade edilir.
De¤erli¤i 1 olan maddelerin 1 N ve 1 M çözeltile-
rinde ayn> miktarlar> bulunur.
1 N ve 1 M HCl'in 1 lt'sinde 36.5 gr. HCl vard>r.
1 N ve 1 M NaOH'in 1 lt'sinde 40 gr. NaOH var-
d>r.
Fakat H
2
SO
4
için durum de¤ifliktir. De¤erli¤i
2'dir.
1 N H
2
SO
4
'in 1 lt'sinde 49 gr. H
2
SO
4
bulunur.
1 M H
2
SO
4
'in lt'sinde ise 98 gr. H
2
SO
4
bulunur.
Titre Çözeltiler
Normalitesi ve hacmi bilinen bir çözeltiden daha dü-
flük normaliteye sahip bir çözelti yap>lmak istenirse
flu formülden yararlan>l>r:
N
1
x V
1
= N
2
x V
2
N
1
: Mevcut çözeltinin normalitesi
V
1
: Mevcut çözeltinin hacmi
N
2
: Çözeltinin sahip olmas> istenen normalite
V
2
: Yeni çözeltinin ulaflaca¤> toplam hacim
Örnek: 1500 cc. 0.2 N HCl'in 0.15 HCl haline getiril-
mesi için kaç cc. su kat>lmal>d>r?
N
1
x V
1
= N
2
x V
2
0.2 x 1500 = 0.15 x V
2
V
2
= 2000 cc
2000-1500= 500 cc su kat>lmal>d>r.
5. TÖRNEKLER
Çeflitli amaçlarla çok çeflitli titre çözeltiler kullan>l>r.
Bunlar>n hepsi laboratuarlarda haz>r olmay>p bizim
taraf>m>zdan haz>rlanmal>d>r. Bunlara birer örnek ve-
relim.
Örnek 1: %95'lik etil alkolden 380 ml %90'l>k etil al-
kol nas>l yap>l>r?
BÖLÜM 1
B
16