Kostal yap>lar servikal omurgalar>n transvers fora-
meninin, lomber vertebran>n transvers ç>k>nt>s>n>n
ve sakrumun lateral k>sm>n>n önünde yer al>rlar. Ba-
zen, yedinci servikal veya birinci lomber omurgan>n
kostal yap>s> fazladan bir kaburga fleklinde olabilir.
Nöral katlant>lar>n kapanma defekti de¤iflik tiplerde
spina bifida'ya yol açar.
Mezanflimal veya blastemal evrede, kaburga ve
omurgalar bir grup hücreden oluflurlar. Bu evreyi
h>zla k>k>rdak evresi takip eder; üst omurgadan
bafllayarak 7. haftadan itibaren mezanflimal hücre-
ler kondrosite dönüflür ve k>k>rdak matriksini olufl-
turur. 9. haftada kemikleflme bafllar ve kaburga, k>-
k>rdaklar> omurgadan ayr>l>r.
Bir grup sklerotomal hücrenin omurga cismini
oluflturmas>yla, mezanflimal hücrelerin omurgalar
aras> boflluklar> doldurmas>yla intervertebral disk-
ler oluflur. (Levha 3). Geliflen intervertebral diskin
merkezinde yer alan notokord, içindeki hücrelerin
büyük miktarda mukoid yar> s>v> oluflturmas> ile
genifller ve nükleus pulpozusu oluflturur. Nükleus
pulpozusun etraf>ndaki mezanflimal hücreler k>k>r-
dak matriksini, kollajen liflerini ve intervertebral
diskin fibrokartilaj yap>s>ndaki annulus fibrozusu-
nu oluflturur. Do¤um s>ras>nda nükleus pulpozus
intervertebral diskin kabar>kl>¤>n>n oluflmas>n>
sa¤lar. Do¤umdan yetiflkinli¤e kadar, flok emici
özellik tafl>r; ancak, 10 yafl>ndan itibaren, notokor-
dal hücreler kaybolur ve bunu çevreleyen fibrokar-
tilaj mukoid matriksin yerini almaya bafllar. Su
ba¤lama kapasitesi ve matriksin esnekli¤i zamanla
azal>r.
Olgunlaflmadan önce omurga cismi taraf>ndan
çevrelenmifl notokord parças> genellikle tamamen
kaybolur. Bu durum sfenoidin cismi ve oksipital
kemi¤in baziler k>sm> için de geçerlidir. Ancak, in-
tervertebral diskte nükleus pulpozusa dönüflen no-
tokord, oksipital kemikle aksisin densini birbirine
ba¤layan apikal dental ligamente dönüflmektedir.
Sürüngenlerden memeliye evrimde, dens, birinci
servikal omurgan>n cismine, atlasa ek olarak gelifl-
mifltir. En ilkel memelide, duck billed platipus ve
spiny anteater'de genifl cisimli bir atlas ve dens
mevcuttur.
ayr> bir ünit oluflturmufltur ve ikinci servikal ver-
tebra cismi (aksis) ile birleflmifltir (Levha 5). Bu bir-
leflim sonucunda yüzük flekilli atlas oluflur, cismi
yoktur, ön k>sm>nda bir ark bulunur.
Beflinci haftada, insan embriyosunda koksigeal
omurgay> içeren bir kuyruk izlenir (Levha 3). Ser-
best hareket eden kuyruk, eriflkin omurgal>n>n ka-
rakteristik özelli¤idir. Ancak, insan kuyru¤u kalça-
lar>n geliflimi ve koksiksin oluflumu ile geriler ve
dört veya befl rudimente omurgan>n birleflimi flek-
linde kal>r.
Sternum
Alt>nc> haftada, bir çift mezanflimal band, sternal
barlar, vücudun ön k>sm>nda ventrolateral olarak
belirir (Levha 5). Kaburga veya di¤erleriyle ba¤lan-
t>s> yoktur ve oluflumlar> di¤er sklerotomal türevle-
rinden ba¤>ms>zd>r. Üst kaburgalar>n sternal barlara
ba¤lanmas>n> takiben, kraniyokaudal yönde birle-
flim gösterirler. 9.haftada barlar>n birleflimi ki k>k>r-
dak haline dönmüfllerdir, tamamlan>r. Sternal barla-
r>n kraniyal k>sm>nda iki suprasternal kütle oluflur
ve bunlar gelecekte manubriumu oluflturur; bu bö-
lüme klavikula tutunur. Kaburgalardan etkilenerek,
sternumun k>k>rdak k>sm> alt> sternebrae'ye ayr>fl>r.
Sternal barlar>n orta hatta yanl>fl birleflimi sonucu
sternumda yar>k veya perfore sternum veya bifid
ksifoid yap> oluflabilir.
126
BÖLÜM
II
-- LEVHA
2
THE NETTER COLLECTION, C
Kas Sisteminin Geliflimi
(devam>)
Somitlerin Miyotomlara, Sklerotomlara ve Dermatomlara Ayr>flmas>
A. 19. gün
B. 22. gün
C. 27. gün
D. 30. gün
Mezoderm
Embriyonik diskin ektodermi
Amniyonun uç k>sm>
Embriyo içi boflluk
Endoderm (yolk sak>n çat>s>)
Notokord
Nöral tüp
Ektoderm
Dorsal aorta
Embriyo içi
boflluk
Amniyonun
uç k>sm>
Ba¤>rsak endodermi
Mezoderm
Notokord
Medulla spinalis
Dorsal kök gangliyonu
Spinal sinirin ön kökü
Posterior kardinal ven
Boflluk
Dorsal mezanter
Mezonefrik böbrek
Notokord (gelecekteki
nükleus pulpozus)
Dermatom (gelecekte dermis)
Ektoderm (gelecekte epidermis)
Mezoderm
Miyotom
Aorta
mezanflimal kat>l>m>
Not: A, B ve C k>s>mlar> gelecekte omurga
cismine dönüflecektir, ancak D k>sm>
büyüyen k>s>mlar aras>ndaki düzeyi
göstermektedir.
Sklerotom
kat>l>mlar>
Nöral
arka
Kostal
ç>k>nt>ya
Omurga
cismine
(merkez)
Dermomiyotom
Ektoderm
Medulla spinalis (kord)
Dorsal aorta
Posterior kardinal ven
Mezoderm
Boflluk
Notokord
Skleratom
Miyosel
Dermomiyotom
Nöral oluk
Somit