background image
Yarat>c>l>k
Fenomen
E¤er demansl>yken soyut sanat baflyap>tlar> yap>labiliyorsa bu bir gizem,
biliflsel bir mucize ve gerçekten de bilimsel dikkat gerektiren bir fenomendir.
Soyut sanat bir simgenin sadece mekanik olarak kopyalanmas>, görülenin yo-
rumlanmas> de¤il, anlafl>lmaks>z>n düflünce ve duygular uyand>rabilen bir
simgenin yarat>lmas>d>r [Chilvers ve ark., 1994]. Dolay>s>yla bu yaratma, bü-
yük bir baflar>d>r ve yüksek bir zeka kapasitesi gerektirir. Di¤er yandan de-
mans sonradan edinilen, bellek ve di¤er biliflsel yeteneklerin, günlük yaflam
aktivitelerinin dahi, süre¤en bozulmas> anlam>na gelir [Bird ve Miller, 2005;
Neugroschl ve ark, 2005].
`Düflünce Metod'lar>m arac>l>¤>yla sanat> inceleyerek ve kognisyon ile ya-
rat>c>l>¤> araflt>rarak, Willem de Kooning (1904-1997)'in demans nedeniyle ma-
lulken nas>l olup da bu son baflyap>tlar>n> yaratabildi¤ini ortaya ç>kartt>m (fie-
killer 1, 2) [Espinel, 1996]. `Sanat-Bilim' çal>flmamda `Düflünce Metod'lar>m>
sunup de Kooning fenomeninin neden eflsiz bir nörokognitif sendrom olarak
tan>mlad>¤>m> ve `Demans S>ras>nda Yarat>c>l>k' kriterlerini karfl>lad>¤>n> gös-
teriyorum.
Sanat, Gizem
Sanat uzmanlar> 1995 fiubat>nda s>ra d>fl> bir toplant> için New York'ta bir
araya geldi. Toplant> ayr>cal>kl> ve seçkin yap>s>yla, sanat dünyas>ndaki üs-
tünlükleriyle, konuflulacak konunun ne denli hassas oldu¤una dair ipuçlar>
veriyordu. Kat>l>mc>lar aras>nda San Francisco Modern Sanat Müzesi, SFMO-
MA, Minneapolis'teki Walter Sanat Merkezi, New York MOMA modern sanat
idarecileri, Texas Üniversitesinden bir sanat profesörü ve seçkin bir sanatç>
olan Jasper Johns bulunuyordu [Garrels, 1995; Storr, 1995]. Toplant>, kamu-
oyunu de Kooning'in yak>nda yap>lacak olan sergisiyle ilgili bilgilendirmek
istiyordu
Koleksiyoncular>n imrenerek bakt>¤> de Kooning resimleri sanat camias>n-
da yüksek fiyatlara al>c> bulmufl, tüm dünyadaki müzelerde sergilenmifl ve
Amerikan modern sanat tarihinin do¤mas>na neden olan `soyut ekspresyo-
nizm' ak>m>na yol açm>flt>r. 1930'larda simgesel çal>flmalarla bafllayan eserle-
rinde ço¤unlukla kad>n hatlar>n> esas alm>fl, siyah ile beyaz> ve birbiri ile son
derece uyumsuz olan birçok renk kombinasyonunu denemifl ve bu çal>flmalar
y>llar içinde geliflip, yeni biçimler kazanarak de Kooning'in mükemmel, kat>k-
s>z, soyut simgeler oluflturmas>na kadar ilerlemifltir (fiekil 3, 4). De Kooning'in
adeta sanat>n> ve belki de kendini yenilemek gibi bir yetene¤i vard>. 1970'le-
rin sonlar>na do¤ru, yani 70 yafllar>nda iken, de Kooning'de bir durgunluk
151
Memory and the Creation of Art